De Welstandscommissie Drechterland werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

Het blok met levensloopbestendige woningen in Reigersborg Zuid V wordt uitgevoerd in leemgrijs baksteen en heeft een beeldbepalende brede dakrand met siermetselwerk. Beeld: Ewoud Blok.

Adviseren en inspireren

De invoering van de Omgevingswet is aanstaande, en of deze nu op 1 juli 2023 wordt ingevoerd of niet, de voorbereidingen in uw en andere gemeenten zijn in volle gang. Of het nu gaat om de inrichting van de omgevingsvisie of om de geleidelijke voorbereidingen op de ombouw naar het omgevingsplan; duidelijk is dat dit voor de gemeente een flinke kluif is, zelfs als de gemeente besluit de meeste zaken beleidsneutraal over te zetten naar het tijdelijke omgevingsplan.

Het goede nieuws is dat de beoogde cultuurverandering, die voor de invoering van het nieuwe stelsel nodig zou zijn, langzaam maar zeker op gang komt. Dit heeft met name betrekking op een meer faciliterende inzet van de lokale overheid, die met een ‘ja mits’-houding zo constructief mogelijk aan de totstandkoming van plannen gaat werken. Adviseren en inspireren aan de voorkant komt in de plaats van louter toetsen achteraf.

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de gemeente, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de  gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen.

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Arie Keppler Prijs 2022

In het komende jaar vragen we ook uw aandacht voor de Arie Keppler Prijs 2022, dé Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit. Hopelijk mogen we ook uit uw gemeente inzendingen voor deze editie ontvangen.

Een ontwerp dat in het oog springt is het beeldschone langhuis aan de Buurt 67 in Venhuizen. Het is een ingetogen en eigenzinnig ontwerp dat zich gelijktijdig bijzonder goed rekenschap geeft van haar omgeving. Door het realiseren van een lang, smal volume zijn de doorzichten naar het achterland behouden. In de gevelcompositie is verwantschap gezocht met de nabij gelegen boerderij. De lijnen in de compositie van de voorgevel verwijzen naar de streekeigen boerderijtypologie. Het middendeel en bovendeel zijn iets naar voren geplaatst, zodat er een kleine verkenning ontstaat die bijdraagt aan de sculpturaliteit van het ontwerpconcept. De verwantschap is ook terug te zien in de rode gevelsteen, de antracietkleurige dakpannen en de Zaans witte kozijnen. De handvorm baksteen brengt bovendien extra levendigheid aan de gevel.

De voorgevel van het langhuis Beeld: Architect Marlies Boterman.

De oostgevel van het langhuis. Beeld: Architect Marlies Boterman.

Dat ruimtelijke kwaliteit niet alleen gaat over het ontwerp van de bebouwing, maar ook over de situering van de bebouwing in de omgeving en de vormgeving van de plek, laat het plan ‘De Fruittuin’ in Venhuizen zien. Al in een vroeg stadium is een voorstel voor een Programma van Eisen met de commissie besproken. De aanbeveling van de commissie om de ambitie van een informeel agrarisch ensemble in een groene setting heel precies te omschrijven en te vertalen naar het bestemmingsplan is overgenomen. De ambities zijn in de uitwerking daadwerkelijk gerealiseerd.

Het plan bestaat uit een ensemble met een schuurwoning en hooihuis op een groen erf achter de bestaande stolp. Interessant onderdeel van het plan is de ‘drempelzone’ waarin op informele wijze de overgang tussen de gevel en openbare ruimte moet ontstaan en de sociale wisselwerking tussen bewoners onderling en met passanten plaatsvindt. Door de situering van de boerenschuur en het hooihuis is een samenhangende setting ontstaan waarin zowel bewoners als passanten kunnen verblijven. De commissie heeft waardering voor de geslaagde typologische transitie van schuur naar woning en ook voor het experimentele karakter van dit plan waaruit bottom-up achtige initiatieven kunnen ontstaan.

Het stedenbouwkundig plan bestaat uit een schuurwoning en een hooihuis op een informeel groen erf achter de bestaande stolp. Beeld: GeO Architecten.

Het ontwerp voor de schuurwoning. Beeld: GeO Architecten.

In het midden van het plangebied Reigersborg Zuid V komt een vrijstaand appartementencomplex. Het vijfhoekige appartementencomplex van 4 verdiepingen met een groot dakterras is gepositioneerd rond een open atrium dat is voorzien van een warm houtmotief. De bakstenen gevel heeft een heldere horizontale geleding met per verdieping structuurverschil in het metselwerk. De afgeronde hoeken geven het gebouw een vriendelijke uitstraling. In reactie op het eerste plan gaf de commissie aan dat de gevel te veel uit elkaar viel, wat met een paar aanpassingen relatief eenvoudig was op te lossen. Om de rust en samenhang in de gevelcompositie te verbeteren adviseerde zij om de horizontale belijning meer te benadrukken door deze ook bij de balkons door te laten lopen, zodat de horizontale banden meer onderdeel van het gebouw zouden worden. En daarnaast werd meegegeven dat het spel van vlakken, met de loggia, entree, balkons beter zou werken als het kleurverschil wat zou worden getemperd. Het is een krachtig en helder ontwerp geworden.

1ste ontwerp voor het appartementencomplex. Beeld: Ewoud Blok ism TBE-ZA.

Het appartementencomplex heeft een heldere en vriendelijke uitstraling. Beeld: Ewoud Blok ism TBE-ZA.

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2020 zijn vrijwel alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W en in 2021 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. In 2020 is het college contrair gegaan bij de volgende plannen:

Bij de Koggeweg 51 heeft het college het advies van de welstandscommissie om de kozijnen in een lichte in plaats van een donkere kleur uit te voeren naast zich neergelegd, omdat de woning in een regulier welstandsgebied ligt en in de welstandsnota voor dit gebied geen criteria zijn opgenomen voor de kleur van de kozijnen.

Bij de renovatie van de huurwoningen aan de Winterkoning adviseerde de commissie om geen minerale, maar keramische steenstrips toe te passen. Minerale steenstrips zijn haars inziens minder duurzaam, omdat er snel butsen en krassen in komen. Een ander argument is dat de minerale steenstrips in de fabriek volgens een vaste compositie op platen worden gespoten en daardoor leiden tot een vlekkerig, onnatuurlijk aanzien van de gevel. Het college heeft dit advies van de commissie niet opgevolgd omdat de minerale steenstrips goedkoper zijn dan keramische steenstrips en er naar haar opvatting geen negatieve ervaringen zijn met gebouwen waar minerale steenstrips reeds zijn toegepast.

Werknemershuisvesting

In de afgelopen jaren heeft de commissie regelmatig geadviseerd over huisvesting voor werknemers bij (agrarische) bedrijven, waarbij zij sterk de nadruk heeft gelegd op een goede woonomgeving met een prettige buitenruimte. De huisvesting aan de Gouw in Hoogkarspel en de Hout in Hem zijn voorbeelden waar dit goed is gelukt.

Huisvesting voor werknemers aan de Gouw in Hoogkarspel. Er is sprake van een deugdelijk ontworpen gebouw in metselwerk en een groene buitenruimte. Beeld: Bouwbureau Sjaak Schouten.

Het werknemersverblijf aan De Hout 15a wordt uitgevoerd in rood genuanceerd metselwerk en een antracietkleurig dak.Bouw Beeld: Bouwbureau Sjaak Schouten.

Renovatie en verduurzaming woningen woningbouwvereniging

Woningbouwvereniging Het Grootslag verduurzaamt de woningen aan de Dahliastraat, het Laantje en de Essinglaan. De architectuur van de naoorlogse woningbouwblokjes is sober en de weinige details zijn daardoor bepalend voor de uitstraling ervan. Door isolerende dakplaten neemt het volume van het dak toe. Hierdoor zijn bredere goten nodig om water van het dak op te vangen. In de eerste plannen zouden de gedetailleerde dakgoten niet terugkomen en de commissie heeft geadviseerd om deze in het plan te behouden voor de kwaliteit van de bouwblokken.

De woningen aan de Dahliastraat voor renovatie. Beeld: MOOI Noord-Holland.

Tekening van de renovatie. Ontwerp: Woningstichting Het Grootslag.

Stolpen

De gemeente zet zich in om de voor Noord-Holland typerende stolpboerderij zoveel mogelijk te behouden voor de toekomst. Dat betekent niet dat er niets meer mag met een oude stolp, maar in het bestemmingsplan en de welstandsnota zijn wel regels opgenomen voor dit ‘landschappelijke icoon van Noord-Holland’. De gemeente heeft een extra bescherming opgenomen t.a.v. stolpen in bestemmingsplannen. De doelstelling van de beschermingsconstructie in het bestemmingsplan is om de karakteristiek van authentieke boerderijen te behouden. Slopen is alleen toegestaan onder strikte voorwaarden. Zo moet de bouwtechnische staat van de stolp dermate slecht zijn dat hergebruik in alle redelijkheid niet mogelijk is. In het bestemmingsplan Drechterland-Noord is dit nog niet van toepassing en kunnen stolpen op onder andere de bestemming “Agrarisch” zonder omgevingsvergunning worden gesloopt. Tevens kunnen bij deze stolpen veelal zonder omgevingsvergunning daken, zij- en achtergevels worden aangepast. De commissie adviseert in alle bestemmingsplannen een vergunningsplicht op te nemen voor het (gedeeltelijk) slopen van authentieke stolpen in Drechterland.

In de welstandsnota zijn criteria opgenomen die de stolpeigen karakteristieken verduidelijken, van zowel de bebouwing als het erf. Overigens is het bouwen van een moderne stolp ook goed mogelijk en dan gaat het hoofdzakelijk over de piramidale vorm met een eigentijdse ‘niet historische’ detaillering.

De oorspronkelijke kenmerken van de stolp aan de Buurt 69 in Venhuizen worden in hoofdlijnen teruggebracht. Zo worden onder meer in de voorgevel de darsdeur teruggebracht en worden in de oostgevel de ronde ramen en de deur naar de werkplaats herstel. Beeld: Bouwkundig Ontwerp- en Tekenbureau Koning.

Reigersborg Zuid V

In 2020 en 2021 is een groot aantal aanvragen in Reigersborg Zuid V ter advisering aan de commissie voorgelegd, van vrijstaande woningen tot rijtjes woningen en een appartementencomplex. De woningen hebben overwegend een opbouw van 2 lagen met een zadelkap en een of meerdere aangebouwde schuren of garages. Het kleur- en materiaalgebruik is hoofdzakelijk antracietkleurig metselwerk.

Ontwerp voor 18 beneden-bovenwoningen aan de Waterput. Beeld: AGNOVA architecten.

Enkele woningen in Reigersborg Zuid in aanbouw. Beeld: MOOI Noord-Holland.

Adviezen ruimtelijke plannen, kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling

 In 2020 is de commissie betrokken geweest bij diverse ruimtelijke plannen, zoals de Beeldkwaliteitplannen en stedenbouwkundige plannen voor ’t Weijver, de Kerkbuurt in Wijdenes, en de Overhaa.

Ontwikkelkader herontwikkeling gemeentehuislocatie Venhuizen

Ontwikkelkader van de locatie achter het voormalige gemeentehuis in Venhuizen. Beeld: BREEN stedenbouw.

De herontwikkeling van de locatie achter het gemeentehuis maakt onderdeel uit van ontwikkelgebied ’t Weijver. Dit ontwikkelkader is in 2021 uitgewerkt tot een principeverzoek (zie de beschrijving bij Groot Plan).

Stedenbouwkundig plan Overhaal

Beeldkwaliteitplan Overhaal. Beeld: Vollmer en partners.

Beeldkwaliteitplan Overhaal. Beeld: Vollmer en partners.

In het beeldkwaliteitplan de Overhaal is het de ambitie om een dorps en groen buurtje te realiseren. De commissie gaf als reactie op het BKP aan dat het belangrijk is om de gestelde ambities door te vertalen naar duidelijke bebouwingsvlakken en kwaliteitsregels. Als de gemeente de wijze waarop ze de dorpse ambities wil realiseren niet duidelijk omschrijft is het vrijwel ondoenlijk om daar in de planvorming nog goed op te sturen, met het gevaar dat de ambities niet worden gehaald. Daarnaast gaf ze aan dat naast de architectuur juist ook de inrichting van de openbare ruimte bijdraagt aan de dorpse sfeer.

Plan Sally Wijdenes

Het stedenbouwkundig plan van Bügel Hajema is door Breen Stedenbouw en Dijk&co landschapsarchitecten op een aantal punten aangescherpt. In deelgebied 4 worden de hofjes orthogonaal georganiseerd en wat ruimer opgezet. Zo ontstaat een besloten, rustig hofje en een parkeerkoffer. Deelgebied 2 is gereorganiseerd zodat er een zichtlijn vanuit de centrale as naar het landschap ontstaat.

Overzicht van het plangebied de Kerkbuurt in Wijdenes, ook wel plan Sally genoemd. Beeld: Bügel Hajema.

Het plan Sally wordt grotendeels ontworpen door De Wolff en partners.

In 2021 is de commissie betrokken geweest bij de volgende ruimtelijke plannen:

Het stedenbouwkundig plan en het beeldkwaliteitplan voor De Buurt 116 in Venhuizen.

Het stedenbouwkundig plan is volgens het concept van een boerenerf opgebouwd. De herberg is de hoofddrager van het plan, de schuurwoningen en de stolp nemen een ondergeschikte plek in. Er is 1 hoofdentree, waaraan ook de centrale ruimte en de parkeerplaatsen zijn gesitueerd. Qua architectuur is de typologie van de schuurwoningen bepalend.

De Buurt 116 in Venhuizen. Beeld: Bart Schuitemaker.

Ondersteunende activiteiten

De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor de gemeente Drechterland hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd:

In 2020 is de stolpenconsulent van MOOI Noord-Holland betrokken geweest bij De hout 58 in Hem en bij Oosterblokker 176 in Oosterblokker.

In 2021 is de stolpenconsulent van MOOI Noord-Holland betrokken geweest bij Noorderuitweg 12 in Wijdenes, Hemmerbuurt 42 in Hem, Oosteinde 133 Berkhout en er is een vervolgadvies gemaakt voor Oosterblokker 176 in Oosterblokker.

De erfgoedspecialist heeft een redengevende omschrijving opgesteld voor de zusterschool in Westwoud.

Patrick van Emmerik nam als gemandateerde van de commissie deel aan de jury voor het plan aan de Noorder Sluisstraat in Hem.

Maud Aarts nam als gemandateerde van de commissie deel aan de omgevingstafel voor Venhuizen-West.

Het Oosterleker Kerkje in Oosterleek. Beeld: MOOI Noord-Holland.