De Welstandscommissie Uithoorn werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

Adviseren en inspireren

De invoering van de Omgevingswet is aanstaande, en of deze nu op 1 juli 2022 wordt ingevoerd of niet, de voorbereidingen in uw en andere gemeenten zijn in volle gang. Of het nu gaat om de inrichting van de omgevingsvisie of om de geleidelijke voorbereidingen op de ombouw naar het omgevingsplan; duidelijk is dat dit voor de gemeente een flinke kluif is, zelfs als de gemeente besluit de meeste zaken beleidsneutraal over te zetten naar het tijdelijke omgevingsplan.

Het goede nieuws is dat de beoogde cultuurverandering, die voor de invoering van het nieuwe stelsel nodig zou zijn, langzaam maar zeker op gang komt. Dit heeft met name betrekking op een meer faciliterende inzet van de lokale overheid, die met een ‘ja mits’-houding zo constructief mogelijk aan de totstandkoming van plannen gaat werken. Adviseren en inspireren aan de voorkant komt in de plaats van louter toetsen achteraf.

Jaagpad, Uithoorn. Beeld: Welstandscommissie Uithoorn.

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de gemeente, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen. Ook de commissie van Koggenland ziet het als wenselijk om bij complexe plannen eerder aan tafel te komen omdat dan de inbreng vaak nog goed kan worden meegenomen in de plannen. Is de commissie vroegtijdig aangehaakt dan kan in veel gevallen de afhandeling van de vergunning sneller worden afgerond en meestal ambtelijk worden afgedaan.

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Arie Keppler Prijs 2022

In het komende jaar vragen we ook uw aandacht voor de Arie Keppler Prijs 2022, dé Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit. Hopelijk mogen we ook uit uw gemeente inzendingen voor deze editie ontvangen.

De Uithoornlijn verbindt het centrum van Uithoorn met Amsterdam. Deze wordt aangelegd op een voormalige spoorlijn. De aanleg van de lijn is een fantastisch initiatief, omdat het Uithoorn beter zal aantakken op de regio. Vanuit het oogpunt van ruimtelijke kwaliteit is dit bovendien een zeer interessant project, omdat het een lange structuur betreft die op allerlei manieren, en op verschillende schaalniveaus, ingrijpt in het landschap en de bebouwde omgeving. Bruggen en viaducten, fietspaden en -tunnels, geluidsschermen en beplanting, hekwerken, damwanden en dukdalven, haltes en parkeerplaatsen, lantaarnpalen en oversteekplaatsen – het zijn allemaal elementen die bij dit project horen.

Op enkele belangrijke aspecten heeft de commissie extra gelet. Zo is het erg belangrijk dat kruisingen – viaducten, bruggen enzovoort – overzicht bieden. Dit is een ontwerpopgave, waarbij de commissie extra lette op een transparante, heldere uitvoering met zo min mogelijk obstakels. Verder drong ze aan op een landschappelijke benadering. Bij de Zijdelweg bijvoorbeeld stuurde de commissie op een zo slank mogelijk viaduct, en het zo goed mogelijk benutten van de ruimte bovenop het tunnelsegment. De vrijgekomen ruimte niet zien als groene restruimte, maar als een kans om hier een aantrekkelijke entree van Uithoorn te ontwerpen.

Tot slot heeft het ontwerp baat bij een herkenbare vormgeving. Hekwerken, geluidsschermen en technische ruimtes kunnen het overzicht en landschap flink verstoren. In een aantal sessies is toegewerkt naar een zo helder mogelijk plan. De commissie kijkt tevreden terug op de wijze waarop de opdrachtgever, de ontwerpers, de civieltechnisch ingenieurs, de aannemer en de buurgemeente Amstelveen met elkaar hebben samengewerkt.

Uithoornlijn Kruising Zijdelweg en Boerlagelaan. Beeld: Dura Vermeer.

In het deel waar bewoners veel keuzemogelijkheden hadden, is de afwisseling in het straatbeeld minder groot. Beeld: Scholtens Bouw.

Uithoornlijn in aanbouw. Beeld: Welstandscommissie Uithoorn.

Het project aan de Vuurlijn 17 betreft de realisatie van een twee-onder-een-kap-woning op het terrein van een voormalig glastuinbouwbedrijf. De locatie bevindt zich echter in een bijzonder gebied. De Vuurlijn maakt deel uit van de voormalige hoofdverdedigingslijn van de Stelling van Amsterdam en is daarmee onderdeel van het Unesco Werelderfgoed. De weidsheid en het landschappelijke karakter zijn kenmerkend voor dit gebied en de Stelling is zowel op rijksniveau als provinciaal niveau goed beschermd.

Voor deze kavel is dan ook een apart bestemmingsplan opgesteld. Hierin is opgenomen dat een woning op deze plek zich dient te tonen als eenvoudige woning, passend bij het beeld in het gebied. Waar het oorspronkelijke ontwerp van de aanvrager zich nog toonde als een traditionele twee-onder-een-kap-woning, heeft de commissie bij dit plan gestuurd op een versobering en een totaalbeeld dat zich toont als een volume met een schuurachtig karakter.

Vuurlijn 17, eerste aanzet. Beeld: Dhr Hommel.

Vuurlijn 17, uiteindelijk ontwerp. Beeld: Dhr Hommel.

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2021 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W.

Opvallend in 2021 was de advisering van de commissie bij de ontwikkeling van de Uithoornlijn. Hieraan wordt elders in dit jaarverslag meer aandacht besteed.

Niet voor alle bouwactiviteiten wordt de commissie om advies gevraagd. Verschillende activiteiten, zoals sloop en kleine wijzigingen aan bestaande woningen kunnen zonder de commissie ambtelijk worden afgehandeld. Ook kent Uithoorn een aantal welstandsvrije gebieden.

De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor Uithoorn hebben wij de gemeente ondersteuning geboden bij het opstellen van een nieuwe Verordening op de gemeentelijke adviescommissie in aanloop naar de Omgevingswet.

Sloop schoorsteen aan de De Ruyterlaan. Beeld: Welstandscommissie Uithoorn.

Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op [datum]vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2021. De belangrijkste uitkom­sten van dat gesprek zijn: [samenvatting invullen].

Allure aan de Amstel, Uithoorn. Beeld: TBE-ZA/ Zeeman Vastgoed.

 

Overige aanbevelingen door de commissie

De welstandscommissie Uithoorn doet – vanuit haar ervaringen en inzichten – nog de volgende aanbevelingen:

• De commissie spreekt voor 2022 de hoop uit, dat de overgang naar een werkstructuur binnen de Omgevingswet soepel zal gaan verlopen, en dat dit leidt tot een positieve samenwerking en toekomstperspectief voor de ruimtelijke kwaliteit in Uithoorn.
• In het nieuwe gemeentelijke instrumentarium en met name in de omgevingsvisie en het omgevingsplan worden nieuwe kaders, doelen en regels ontwikkeld. Uw commissieleden – onze adviseurs – worden graag betrokken bij de ontwikkeling van deze kaders. We hebben inmiddels ruime ervaring opgedaan bij het ontwikkelen van nieuwe minder gedetailleerde en op maatschappelijke doelen en rendement gebaseerde kaders. Deze knowhow stellen we graag ter beschikking.
• Vóór de invoeringsdatum van de Omgevingswet zal de gemeenteraad een gemeentelijke adviescommissie moeten instellen. Deze gemeentelijke adviescommissie zal de opvolger worden van de bestaande adviescommissies voor welstand en monumenten. Wij kunnen ons voorstellen dat deze commissie voorlopig min of meer dezelfde taakomschrijving meekrijgt als de voorgaande commissie, ook omdat veel van het huidige beleid ook min of meer beleidsneutraal wordt overgezet. Toch raden wij u aan de inzet op een vroegtijdige en brede advisering verder door te zetten.
• Bovendien zien wij dat er belangrijke aspecten kunnen meeliften bij de advisering. Een belangrijke factor voor ruimtelijke kwaliteit is de toekomstwaarde. Het belang hiervan zal de komende jaren uiting krijgen in een grotere aandacht voor duurzaamheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie, natuur inclusief bouwen, respect voor landschap, water en bodem, en op het sociale vlak toename van de aandacht voor participatie en kansengelijkheid. Het zijn onderwerpen die onze adviseurs zich als specialisten eigen maken om als vanzelfsprekend bij de advisering te betrekken.
• Er speelt op dit moment veel als het gaat om de verankering van erfgoed in het toekomstige omgevingsbeleid en dit vergt veel van de erfgoedspecialisten bij gemeenten. Onze ervaring is dat er op veel plekken tekort aan capaciteit is. Bovendien is menskracht moeilijk te vinden. Met het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland proberen we waar het kan binnen bepaalde grenzen ondersteuning te bieden. Laat vooral weten wanneer hulp gewenst is. 

Tot slot

Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstandscommissie Uithoorn aan de hand van de geldende beleidskaders adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.

De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2022 (digitaal) bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.