De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Medemblik werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

 

 

Adviseren en inspireren

De invoering van de Omgevingswet is aanstaande, en of deze nu op 1 juli 2023 wordt ingevoerd of niet, de voorbereidingen in uw en andere gemeenten zijn in volle gang. Of het nu gaat om de inrichting van de omgevingsvisie of om de geleidelijke voorbereidingen op de ombouw naar het omgevingsplan; duidelijk is dat dit voor de gemeente een flinke kluif is, zelfs als de gemeente besluit de meeste zaken beleidsneutraal over te zetten naar het tijdelijke omgevingsplan.

Het goede nieuws is dat de beoogde cultuurverandering, die voor de invoering van het nieuwe stelsel nodig zou zijn, langzaam maar zeker op gang komt. Dit heeft met name betrekking op een meer faciliterende inzet van de lokale overheid, die met een ‘ja mits’-houding zo constructief mogelijk aan de totstandkoming van plannen gaat werken. Adviseren en inspireren aan de voorkant komt in de plaats van louter toetsen achteraf.

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de gemeente, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor de invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de  gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen.

 

 

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Arie Keppler Prijs 2022

In het komende jaar vragen we ook uw aandacht voor de Arie Keppler Prijs 2022, dé Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit. Hopelijk mogen we ook uit uw gemeente inzendingen voor deze editie ontvangen.

Dat inpassing van een recreatiepark in de landschappelijke en dorpse context goed mogelijk is, laat het plan voor recreatiepark ‘Medemblik’ in Opperdoes zien. De aansluiting met het dorp door de keuze voor een klein dorpslint in het park en het beschikbaar stellen van de voorzieningen zoals het restaurant en de zwemvijver voor het dorp is een sterk punt van het plan. De woningen zijn streekeigen vormgegeven, evenals de openbare ruimte en de inrichting van het voorterrein.

 

 

 

 

Gelegen op de kop van de Nieuwstraat, aan het IJsselmeer en naast het in 1939 door Kropholler ontworpen raadhuis neemt ‘Medemblik aan Zee’ een cruciale positie in de binnenstad van Medemblik in. In 2020 en 2021 is over een deel van de nieuwbouw gesproken met de commissie, de herontwikkeling van het raadhuis zal nog volgen. De relatie tussen het nieuwbouwcomplex met het rijksmonumentale raadhuis en met de historische binnenstad verdiende uiteraard met de uiterste zorg te worden vormgegeven. De nieuwe bebouwing vormt met het monumentale oude stadhuis een evenwichtige compositie waarbij het oude stadhuis ruimtelijk als zelfstandig element herkenbaar blijft. Dit wordt nog versterkt door de kleur van het metselwerk, dat in een iets andere tint aansluit op het stadhuis, zodat er een samenhangend beeld komt, ook met de historische bebouwing in de Nieuwstraat.

 

 

In de geest van de omgevingswet gaat de commissie liefst in een zo vroeg mogelijk stadium van planontwikkeling met opdrachtgevers en ontwerpers, bewoners en ambtenaren in gesprek. Een gesprek dat moet gaan over alle aspecten van omgevingskwaliteit; kwaliteit van landschap, stedenbouw, architectuur, cultuurhistorie en erfgoed. Het vooroverleg over de nieuwe woning aan de Grote Zomerdijk 2a in Wognum is een voorbeeld van een inspirerend gesprek over kwaliteit in een vroeg stadium. Het open gesprek gaat in dit geval vooral over de situering van de woning en de schuren op de kavel. Aan de hand van de geschiedenis van het landschap en de ‘spelregels’ die het agrarisch erf kenmerken is gekomen tot een andere ordening en situering van de volumes op de plek zodat deze aansluiten bij de historische structuur en er zoals gebruikelijk een heldere hiërarchie ontstond tussen de woning en de bijgebouwen. De sloten die het landschap oorspronkelijk in smalle kavels verdeelden, zijn niet overal meer aanwezig, maar de opgaande begroeiing maakt deze historische structuur nog zichtbaar. Deze lijnen van bomen en hogere struiken zijn in het tweede ontwerp gerespecteerd. De nokrichting van de schuurvolumes benadrukt deze lange lijnen op fraaie wijze. De entree tot de kavel is verplaatst, waardoor de zichtlijn naar het achterliggende landschap behouden is en de volumes in het groen komen te staan.

 

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2020 en 2021 zijn vrijwel alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W.

De commissie heeft het afgelopen 2 jaar veel plannen behandeld voor bijgebouwen, voor stolpen en voor huisvesting voor werknemers. Verduurzaming is ook een belangrijk thema geweest en er zijn er vele aanvragen voor het beschermd dorpsgezicht Twisk aan de commissie ter beoordeling voorgelegd. Omdat deze onderwerpen voor de gemeente Medemblik belangrijk waren worden ze hieronder kort in woord en beeld beschreven.

Twisk

In 2020 en 2021 zijn veel aanvragen voor initiatieven in het beschermd dorpsgezicht in Twisk besproken. Om de kwaliteit en samenhang in Twisk in stand te houden zijn de karakteristieken in het bestemmingsplan en in de welstandsnota benoemd en hieraan zijn ook regels gekoppeld. We merken een grote betrokkenheid van bewoners, die het unieke karakter van Twisk wensen te behouden. Tegelijkertijd zijn er allerlei initiatieven die hiermee op gespannen voet staan, zoals een groeiend aantal bijgebouwen, het verhogen van beschoeiingen, het verbreden van bruggen, het bouwen van hoge hekken of het plaatsen van zonnepanelen.

 

Stolpen

De gemeente zet zich in om de voor Noord-Holland typerende stolpboerderij zoveel mogelijk te behouden voor de toekomst. Dat betekent niet dat er niets meer mag, maar in het bestemmingsplan en de welstandsnota zijn wel regels opgenomen voor dit ‘landschappelijke icoon van Noord-Holland’. In het bestemmingsplan heeft een aantal stolpen de specifieke aanduiding stolp, waarvoor geldt dat wordt gestreefd naar behoud en het herstel van de bestaande hoofdvormen van de stolpen. In de welstandsnota zijn criteria opgenomen die de stolpeigen karakteristieken verduidelijken, van zowel de bebouwing als het erf. Overigens is het bouwen van een moderne stolp ook goed mogelijk.

In het eerste plan voor de vergroting van deze stolp aan de Zwaagdijk in Zwaagdijk-Oost werden zoveel elementen -een staartstuk met nog een kleine aanbouw en een aanbouw met een dakterras- toegevoegd dat het oorspronkelijke heldere volume niet meer leesbaar was. In gesprek met de ontwerper is gezocht naar een oplossing om het plan te vereenvoudigen door alleen het staartstuk aan de zijkant te verlengen.

 

 

 

 

De nieuwe voorgevel van de stolpboerderij aan de Dorpsstraat in Wervershoof is veel geëigender voor een stolp van de bestaande situatie. Deze aanvraag was bij de eerste planbehandeling dan ook direct akkoord.

­­­

 

 

Verduurzaming

De energietransitie is noodzakelijk. Het plaatsen van zonnepanelen, warmtepompen, airco units, windmolens of andere zichtbare technische installaties kan echter een grote impact hebben op de omgevingskwaliteit. Er zijn vaak ook andere oplossingen denkbaar, die minder impact hebben. De commissie vraagt hiervoor extra aandacht bij straatgevels, maar ook in beschermd stadsgezicht en op monumenten of in het landschap. De commissie adviseert de gemeente te zoeken naar een gemeenschappelijke energievoorziening voor eenieder die individueel geen mogelijkheden heeft zijn woning te verduurzamen.

Ook de woningbouwcorporaties isoleren hun woningbezit beter en voorzien deze soms van nieuwe installaties. Deze aanvragen zijn in 2020 en 2021 meerdere keren zodanig laat met de commissie besproken dat relatief eenvoudige wijzigingen niet meer konden worden doorgevoerd. De impact op de wijken met veelal sobere na-oorlogse woningen is groot als de geringe, maar essentiële details, zoals schoorstenen, goot-, nok- en hoek-oplossingen, maar ook bijzondere metselverbanden veranderen of verdwijnen. Het is daarom aan te bevelen dat de gesprekken over deze omvangrijke operaties grondig en op detailniveau plaatsvinden. Wij bieden aan hiervoor een van onze leden te mandateren om met de woningbouwcorporatie en de gemeente separaat de diverse plannen door te nemen.

De gevelrenovatie aan de Haringhuizenlaan in Midwoud is een goed voorbeeld waarbij de verduurzaming is aangegrepen om de kwaliteit van de bestaande woningen te verbeteren.

 

 

Het grote aantal woninguitbreidingen was opvallend in 2020 en 2021, wellicht een bijeffect van de corona-maatregelen. Er waren veel aanvragen voor dakkapellen, dakopbouwen, aanbouwen, en opbouwen op bestaande garages en schuren. De impact van opbouwen op aanbouwen kan groot zijn, met name aan zijgevels en geschakelde grondgebonden woningen.

 

 

Huisvesting voor werknemers

In 2020 en 2021 heeft de commissie meerdere aanvragen behandeld voor woonunits voor tijdelijke werknemers. De commissie vraagt al jaren aandacht voor de woonkwaliteit, zoals een plek buiten, waar de bewoners aangenaam kunnen verblijven. Ze is verheugd dat dit steeds meer vanzelfsprekend is in de aanvragen. Bijgevoegd het ontwerp aan de Vleetweg in Andijk waar de bebouwing een aangename uitstraling heeft, met hoge kwaliteit is uitgewerkt met aandacht voor de leefkwaliteit.

 

 

Adviezen ruimtelijke plannen, kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling

Zoals eerder genoemd heeft de commissie in 2020 en 2021 zeer veel aanpassingen aan woonhuizen gezien. Grotere ruimtelijke plannen waren er echter nauwelijks; pas in het laatste kwartaal van 2021 kwamen wijken van enige omvang langs. Dat komt ook omdat er binnen de gemeente niet aan grote projecten is gewerkt. De verwachting is dat dit in 2022 zal veranderen. De commissie is graag in een eerder stadium betrokken bij grote plannen, want goede omgevingskwaliteit gaat niet alleen over architectonische kwaliteit, maar evenzeer over stedenbouw, openbare ruimte en duurzaamheid. Aan het begin van planprocessen is het nog mogelijk om gezamenlijk tot een weloverwogen plan te komen, maar aan het eind is er nauwelijks meer ruimte om stedenbouwkundige verkavelingen aan te passen.

Het plan voor de nieuwe wijk Molenblik in de Brakepolder, direct ten zuiden van Schepenwijk II (250 woningen) is in vooroverleggen uitgebreid besproken met de provincie en met bewoners. De nieuwe wijk sluit aan bij de bestaande polderstructuur. Het wordt een waterrijk woonmilieu met bevaarbaar water dat de woonwijk doorspoelt. Het woongebied krijgt groene randen met natuurlijk ingerichte oevers en groen begroeide dijkjes. De stedenbouwkundige opzet was al uitgewerkt toen het plan met de commissie werd besproken. Het plan telt een groot aantal woningen waardoor weinig ruimte overbleef voor een prettige verblijfskwaliteit in de wijk. Speelruimtes, ontmoetingsplekken en een route om een ommetje te maken ontbraken nagenoeg. Dit is opgelost door de centrale as te vergroenen en een relatie te leggen met het water. In het noordelijke deel is een groene as gecreëerd die doorloopt tot in de wijk.

 

 

 

Voorts is de commissie in september in Abbekerk ter plaatse geweest in verband met de herontwikkeling van het Bonte Paard in Abbekerk, en is de erfgoedcommissie bij het Raadhuis in Wervershoof aanwezig geweest om ter plekke het erfgoedadvies voor de renovatie en verbouwing van het voormalige raadhuis toe te lichten.

In het kader van stedenbouwkundige ondersteuning heeft MOOI Noord-Holland in samenspraak met de commissie een advies geschreven voor de ontwikkelingsmogelijkheden op de locatie van de te slopen school aan het Hazepad 5 in Opperdoes.

Ondersteunende activiteiten

De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor gemeente Medemblik hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd:

Overlegtafel

Vanaf juli 2020 is Maud Aarts als gemandateerde digitaal aangeschoven aan de Overlegtafel Medemblik, waar woningbouwinitiatieven in de gemeente voorliggen als quickscan of principeverzoek. Initiatiefnemers kunnen hier hun plannen op wenselijkheid en haalbaarheid toetsen, vóórdat deze zijn uitgewerkt tot complete aanvragen. Hiertoe zitten diverse disciplines van de gemeente aan tafel die aan de hand van het regionaal afwegingskader beoordelen of een plan kansrijk is. Het is van toegevoegde waarde in zo’n vroeg stadium aanwezig te zijn bij het bespreken van plannen. Sommige zijn van professionele ontwikkelaars en al behoorlijk uitgewerkt, andere zijn een eerste schets van particulieren. Uit alles blijkt dat het woningtekort een belangrijk maatschappelijk thema is en dat het realiseren van het gewenste programma voor bijvoorbeeld starters allerminst vanzelfsprekend is. Nu worden alleen kleine plannetjes tijdens de overlegtafel besproken, maar het zou goed zijn om ook de grotere projecten in een vooroverleg met diverse betrokkenen aan een overlegtafel te bespreken, zodat er nog ruimte is om constructief mee te denken.

Raadsbijeenkomsten ‘Nota uiterlijk van bouwwerken’

Op donderdagavond 22 oktober 2020 en op 22 april 2021 zijn twee digitale raadsbijeenkomsten over het actualiseren van de welstandsnota georganiseerd. Doel van de actualisatie is om de nota in lijn met de omgevingswet te vereenvoudigen en dereguleren. De actualisatie van de nota zal in een aantal stappen, samen met de gemeenteraad, plaatsvinden. De raadsbijeenkomst is de eerste stap voor deregulering van de welstandsnota. Vanwege corona kon het oorspronkelijke programma met een bijeenkomst op het gemeentehuis en een wandeling door Wognum geen doorgang vinden en is de themabijeenkomst via Teams georganiseerd. Voor de herziening van de nota is het de vraag waar regels kunnen worden losgelaten, waar de gemeente de regie wil houden en waar het noodzakelijk is dat de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (naast de verplichte advisering t.a.v. rijksmonumenten) de vinger aan de pols houdt.

 

 

De initiatiefnemers voor deze vrijstaande woning aan de Hoekweg in Andijk wilden graag een moderne schuurwoning. Dit concept is in vooroverleg diverse keren met de commissie besproken. Er is vooral gesproken over een heldere volumeverdeling en een dorps informeel karakter. De ontwerper vond de schuurwoning het belangrijkst, en gaf aan dat de verschillende aanbouwtjes in het eerste ontwerp eigenlijk niet nodig waren. Het heeft geresulteerd in een helder ontwerp met 2 ten opzichte van elkaar verschoven volumes met een zadeldak met overstek. De sobere expressie van de woning is ook in de detaillering doorgevoerd. Hoewel de grijze tint baksteen niet gebiedseigen is, is dat in dit geval goed voorstelbaar omdat de eenvoudige schuurtypologie goed past goed in het dorpslint. De woning is in 2021 uitgevoerd.

 

 

 

Overige aanbevelingen door de commissie

De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Medemblik doet – vanuit haar ervaringen en inzichten – nog de volgende aanbevelingen:

• Samenwerking is het motto van de commissie. In het streven naar kwaliteit is samenwerking met alle partijen, in een complexe omgeving belangrijk om tot goede resultaten te komen. Dit kan het best door in een vroegtijdig stadium met elkaar in gesprek te gaan, zeker bij grote stedenbouwkundige plannen en beeldkwaliteitplannen. Zo kan meegedacht worden over passende oplossingen en het nastreven omgevingskwaliteit.
• Een goede inpassing valt of staat bij een goede inrichting van de buitenruimte. Of deze buitenruimte nu openbaar is of privé; met de inrichting is ruimtelijk veel groene kwaliteit te behalen. De commissie heeft nu nog weinig ruimte om hier op te sturen. Dit wordt des te belangrijker omdat er een grote maatschappelijke opgave ligt in verband met klimaatverandering, hittestress, waterhuishouding en biodiversiteit. De gemeente kan bijvoorbeeld een erfbeplantingstool of subsidie voor vergroening van erf en tuin in het leven roepen.
• De commissie constateert dat er steeds meer plannen worden voorgelegd die niet in het bestemmingsplan passen. Soms is afwijken geen enkel probleem, maar vaak draagt het niet bij aan de kwaliteit van de plek. Bij een bestemmingsplanwijziging kan de gemeente vaker voorwaarden meegeven om de (landschappelijke) kwaliteit te herstellen of te verbeteren.
• In het nieuwe gemeentelijke instrumentarium en met name in de omgevingsvisie en het omgevingsplan worden nieuwe kaders, doelen en regels ontwikkeld. Uw commissieleden – onze adviseurs – worden graag betrokken bij de ontwikkeling van deze kaders. We hebben inmiddels ruime ervaring opgedaan bij het ontwikkelen van nieuwe minder gedetailleerde en op maatschappelijke doelen en rendement gebaseerde kaders. Deze knowhow stellen we graag ter beschikking.
• Vóór de invoeringsdatum van de Omgevingswet zal de gemeenteraad een gemeentelijke adviescommissie moeten instellen. Deze gemeentelijke adviescommissie zal de opvolger worden van de bestaande adviescommissies voor welstand en monumenten. Wij kunnen ons voorstellen dat deze commissie voorlopig min of meer dezelfde taakomschrijving meekrijgt als de voorgaande commissie, ook omdat veel van het huidige beleid ook min of meer beleidsneutraal wordt overgezet. Toch raden wij u aan de inzet op een vroegtijdige en brede advisering verder door te zetten.
• Bovendien zien wij dat er belangrijke aspecten kunnen meeliften bij de advisering. Een belangrijke factor voor ruimtelijke kwaliteit is de toekomstwaarde. Het belang hiervan zal de komende jaren uiting krijgen in een grotere aandacht voor duurzaamheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie, natuur inclusief bouwen, respect voor landschap, water en bodem, en op het sociale vlak toename van de aandacht voor participatie en kansengelijkheid. Het zijn onderwerpen die onze adviseurs zich als specialisten eigen maken om als vanzelfsprekend bij de advisering te betrekken.
• Er speelt op dit moment veel als het gaat om de verankering van erfgoed in het toekomstige omgevingsbeleid en dit vergt veel van de erfgoedspecialisten bij gemeenten. Onze ervaring is dat er op veel plekken tekort aan capaciteit is. Bovendien is menskracht moeilijk te vinden. Met het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland proberen we waar het kan binnen bepaalde grenzen ondersteuning te bieden. Laat vooral weten wanneer hulp gewenst is.

 

Tot slot

Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Medemblik aan de hand van de geldende beleidskaders adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.

De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2022 (digitaal) bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over