De Welstands- en Monumentencommissie werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

Adviseren en inspireren

De invoering van de Omgevingswet is aanstaande, en of deze nu op 1 januari 2023 wordt ingevoerd of niet, de voorbereidingen in uw en andere gemeenten zijn in volle gang. Of het nu gaat om de inrichting van de omgevingsvisie of om de geleidelijke voorbereidingen op de ombouw naar het omgevingsplan; duidelijk is dat dit voor de gemeente een flinke kluif is, zelfs als de gemeente besluit de meeste zaken beleidsneutraal over te zetten naar het tijdelijke omgevingsplan.

Het goede nieuws is dat de beoogde cultuurverandering, die voor de invoering van het nieuwe stelsel nodig zou zijn, langzaam maar zeker op gang komt. Dit heeft met name betrekking op een meer faciliterende inzet van de lokale overheid, die met een ‘ja mits’-houding zo constructief mogelijk aan de totstandkoming van plannen gaat werken. Adviseren en inspireren aan de voorkant komt in de plaats van louter toetsen achteraf.

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de gemeente, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de  gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen.

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Arie Keppler Prijs 2022

In het komende jaar vragen we ook uw aandacht voor de Arie Keppler Prijs 2022, dé Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit. Hopelijk mogen we ook uit uw gemeente inzendingen voor deze editie ontvangen.

Aan de Kanaalweg in Landsmeer bevindt zich een stolpboerderij uit 1862 met een dubbel vierkant. Vanwege de slechte staat wordt aan de commissie het plan voorgelegd om de stolp te slopen en een nieuwe kleinere uitvoering van een stolpboerderij terug te bouwen. Stolpboerderijen zijn typisch voor Noord-Holland en zijn, verbonden aan de agrarische geschiedenis van de streek, van grote cultuurhistorische waarde. De commissie beveelt daarom aan om een onderzoek te doen naar de staat van de stolp. Nadat de commissie ter plaatse de situatie heeft kunnen bekijken wordt geconcludeerd dat de stolp zich inderdaad in een zeer slechte bouwkundige staat bevindt waardoor nieuwbouw voorstelbaar is.

Tijdens diverse vooroverleggen worden er verschillende voorstellen voor nieuwbouw gedaan, waaronder een halve stolp met aansluitend op de achterzijde een schuur. Dit voorstel is naar mening van de commissie niet passend bij de karakteristiek van de plek en het gebied en zij doet de aanbeveling om een inventarisatie te maken van boerderijen in de omgeving op basis waarvan tot een ontwerp kan worden gekomen. Dit resulteert in een ontwerp dat meer in lijn is met de huidige stolp. Dit plan wordt verder uitgewerkt waarbij de voorgevel als pronkgevel wordt behandeld met een gootlijst en hoekrisalieten.

Achter twee woning aan het Zuideinde bevindt zich een voormalig eierenpakhuis. Nadat het in de tussentijd in gebruik is geweest als lampenkappenfabriek functioneert het tegenwoordig als woning. In 2016 zijn de gevels aan de buitenzijde geïsoleerd en van zwarte houten delen voorzien. Vanwege de behoefte aan uitbreiding wordt nu een dakopbouw voorgesteld in de vorm van een brede en lage mansardekap, waarvan de goot- en nokhoogte aansluiten op de woning die direct aan het Zuideinde is gesitueerd. Een dergelijke opbouw zal echter leiden tot een onwenselijke schaalvergroting.

In een gewijzigd plan komt de architect met het idee voor een rechthoekige, plat afgedekte, opbouw. Gezien de bijzondere aard van het pand en de specifieke situering kan de commissie zich hierin vinden. Binnen de bredere context dient een dergelijke uitbreiding een uitzondering te zijn. Tijdens diverse vooroverleggen wordt aandacht besteed aan de ondergeschiktheid van de opbouw ten opzichte van het voormalige eierenpakhuis. Daartoe wordt geadviseerd om de opbouw zo laag mogelijk te maken en deze rondom terug te leggen ten opzichte van de gevels eronder. Ook is er aandacht voor het onderscheid tussen bestaand en nieuw in vormgeving, kleur en materiaal, zodat duidelijk afleesbaar wordt dat de opbouw een latere toevoeging betreft.

Het eerste schetsplan, Format Architecten

Het gewijzigde plan, Format Architecten

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2021 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W.

Effect van de welstand aan de Lisstraat

Aan de Lisstraat bevindt zich een ensemble van vijf blokken met geschakelde woningen. Voor één van deze geschakelde woningen wordt voorgesteld om de kap over de patio door te trekken en daaronder een uitbouw te realiseren, terugliggend ten opzichte van de voorgevel. Vergunningsvrij wordt op het nieuwe dak een dakkapel geplaatst. Aangezien de karakteristieke woning onderdeel uitmaakt van een ensemble dient een uitbreiding zich daar, naar mening van de commissie, naar te voegen. Op basis van het advies van de commissie wordt het dak boven de patio voorzien van daklichten en wordt het bestaande metselwerk gehandhaafd. Ook is de dakkapel komen te vervallen.

Adviezen ruimtelijke plannen, kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling

In 2021 is de commissie betrokken geweest bij diverse ruimtelijke plannen, zoals het Ecoresort de Breeck. Voor dit plan wordt in eerste instantie het schetsontwerp aan de commissie voorgelegd. Dit bestaat uit 111 recreatiewoningen op een plangebied dat wordt begrensd door de A10, de Scheepsbrouwersweg en het Twiske. De keuze voor de locatie voor dit plan roept vragen op en daarom gaat zij samen met de gemeente en de stedenbouwkundig adviseur in overleg. Daarin wordt de locatiekeuze toegelicht en wordt het beeldkwaliteitsplan met de commissie gedeeld. De locatiekeuze is gebaseerd op een hotelkansenkaart met meerdere potentiële locaties voor een hotel. Inmiddels heeft de commissie ook op het beeldkwaliteitsplan geadviseerd.

Ondersteunende activiteiten

De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor Landsmeer hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd:

• Vanuit het Steunpunt Monumenten & Archeologie hebben wij via het loket ondersteuning geboden bij het proces voor het aanwijzen van een gemeentelijk monument.
• Op 26 mei 2021 organiseerde het Steunpunt de masterclass Erfgoed en de Gemeentelijke Adviescommissie. Kas Chong, adviseur monumenten bij de gemeente, was hierbij aanwezig.

In de nieuwbouwwijk Luijendijk-Zuid, ten zuidwesten van de kern Landsmeer en aansluitend op de wijk Luijendijk, werd in 2018 het plan aan de commissie voorgelegd voor de bouw van een woning op een van de vrije kavels. Het betreffende kavel, dat zich aan het water dat parallel aan de Zuiderzeeweg loopt bevindt, is inmiddels bebouwd. Vanaf de straat gezien ligt de woning in de tweede linie woningen. Omdat de woning minder zichtbaar is vanaf de straat, maar wel prominent zichtbaar is vanaf het openbare vaarwater, wordt de waterzijde als voorkant beschouwd. Uitgangspunten voor het ontwerp zijn de schaal, vorm en ingetogen vormgeving van het Waterlands bouwen. Het ontwerp bestaat uit een hoofdvolume in twee lagen met een zadelkap, met de nok haaks op het water, en een dwarsvolume in één laag.

Tijdens de planbehandelingen spreekt de commissie van een zorgvuldig ontwerp met een hoog kwaliteitsniveau. Er is daarbij een inspirerende eigentijdse interpretatie van Waterlands bouwen gemaakt. Afwijkend van de welstandsnota wordt de woning in hout gerealiseerd. Dit is in deze situatie passend, omdat de woning in de tweede linie is gesitueerd en het buurpand ook volledig in hout is uitgevoerd, waardoor er een ensemble ontstaat.

Gevelaanzichten, Architecten Studio-pls

• De aanbevelingen ten aanzien van de linten in Landsmeer worden besproken. De gemeente geeft aan dat zij aan de slag gaat met de Omgevingsvisie en bewoners gaat betrekken bij het formuleren van de karakteristieken van het lint. Er worden voorbeelden aangedragen van het beleid dat in andere gemeenten is opgesteld ten aanzien van de omgang met de linten.
• In het verlengde van het bovenstaande punt wordt gesproken over de gemeentelijke Welstandsnota. Deze dateert uit 2012 en zou op punten bijgesteld kunnen worden, waarbij meer ingespeeld kan worden op de Omgevingswet, onder andere op de ja-mits houding.
• De praktische werkwijze van de commissie is na een periode van digitaal vergaderen overgegaan op een hybride vergadervorm, waarbij de commissie in het gemeentehuis van Purmerend vergadert en het bezoek digitaal of fysiek aanhaakt. Vanuit de gemeente is er geen behoefte om bij reguliere plannen de vergaderingen in het gemeentehuis van Landsmeer te laten plaatsvinden. Het digitale vergaderen bevalt goed. In het geval van meer complexe plannen heeft het met elkaar om tafel zitten wel de voorkeur.
• Ten aanzien van de gemeentelijke adviescommissie wil de gemeente graag gaan werken met een burgerlid. MOOI Noord-Holland kan hier ondersteuning in bieden.
• Sinds 2021 is ook de monumentenadvisering bij de commissie ondergebracht. De commissie kan in de gevallen dat er gespecialiseerde kennis nodig is, bijvoorbeeld op het gebied van interieurs, aangevuld worden met adviseurs vanuit de centrale erfgoedcommissie. Ook wordt de aanwijzing van gemeentelijke monumenten op basis van vrijwilligheid besproken. De commissie kan eigenaren van panden die in de inventarisatie erfgoed van de gemeente zijn opgenomen enthousiasmeren voor behoud door het verstrekken van deskundige informatie over het pand.
• Vanaf februari 2022 werken de gemeente en de commissie met het nieuwe planregistratiesysteem MOOI DARS. Zowel door de gemeente als door de commissieleden wordt dit nieuwe systeem als zeer positief ervaren.