Dit jaarverslag biedt een overzicht van de activiteiten van de Gemeentelijke Adviescommissie Omgevingskwaliteit Heiloo in 2024 en onze inspanningen voor omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Het verslag, wettelijk voorgeschreven, wordt jaarlijks aangeleverd aan de gemeenteraad en dient om inzicht te geven in onze adviserende rol voor een kwalitatief goede leefomgeving in Heiloo.

Omgevingswet en Adviescommissie
2024 markeerde een overgangsjaar voor de ruimtelijke ordening in Nederland, vooral door de invoering van de Omgevingswet. Deze nieuwe wet brengt veranderingen in werkwijze en cultuur binnen gemeenten met zich mee. Wij ondersteunde de gemeente bij de oprichting van de nieuwe wettelijke adviescommissie, gestart op 1 januari 2024. Met de bredere en vroegtijdigere advisering over omgevingskwaliteit, worden ook nieuwe thema’s zoals verduurzaming, fabrieksmatige bouw, klimaatadaptatie en natuurinclusief en biobased bouwen vaker een onderwerp aan onze gesprekstafel. Meestal, zo valt in dit verslag te lezen, leidt dit tot positieve adviezen, waarbij we de wensen van de initiatiefnemer zoveel mogelijk in evenwicht brengen met gemeentelijke beleidsdoelen.

Werkwijze en Samenwerking
De commissie heeft een belangrijke taak in het bevorderen van omgevingskwaliteit, met extra aandacht voor cultuurhistorie. Meerdere deskundigen op dat gebied zijn opgenomen in de commissie, en waar nodig raadplegen we specialistische kennis via MOOI Noord-Holland. Als onafhankelijk, multidisciplinair team helpen we publieke en private belangen zorgvuldig af te wegen binnen de kaders van het gemeentelijk beleid. Onze adviserende rol is constructief en gericht op inhoudelijke ondersteuning, in nauwe samenwerking met de gemeentelijke diensten. Dankzij trainingen en een vernieuwd adviesformat via MOOI Noord-Holland kunnen we effectief adviseren binnen de nieuwe kaders.

Veranderingen binnen de gemeente
De introductie van de Omgevingswet in 2024 betekent een nieuw tijdperk voor gemeenten. Gemeenten passen nieuwe instrumenten, kaders en processen toe. Er is een cultuurverandering gaande waarbij meer faciliterend naar initiatieven wordt gekeken. De voorbereidingen om bestaande processen in het gemeentehuis te moderniseren, meer integraal naar plannen te kijken en ook de kwaliteit van de leefomgeving eerder bij planontwikkeling bespreekbaar te maken, zijn vrijwel overal vergevorderd. Zo zijn er in Heiloo veel Omgevingstafels waar een gemandateerde van de commissie aan deelneemt.

Blik op de Toekomst
De werkzaamheden van de nieuwe commissie zal op den duur ook samenhangen met de vormgeving van het nieuwe beleidsinstrumentarium onder de Omgevingswet met nieuwe instrumenten als: Omgevingsvisies, Omgevingsplannen, -programma’s en vergunningen. Hierin krijgt het nieuwe begrip ‘goede omgevingskwaliteit’ als maatschappelijk kerndoel van de nieuwe wet gestalte. In de memorie van toelichting op de wet wordt ‘goede omgevingskwaliteit’ gekoppeld aan aspecten als cultureel erfgoed, architectonische kwaliteit van bouwwerken, stedenbouwkundige kwaliteit en kwaliteit van natuur en landschap.

Ambities en kernwaarden
De komende periode gaan wij als adviescommissie ook graag met u in gesprek over de ambities en kernwaarden van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet. Welke waarden en ambities staan centraal. Wat betekent dat voor de verschillende gebieden in de gemeente? In welke mate neemt de gemeente regie en wat wordt aan de mensen zelf overgelaten. De grote maatschappelijke opgave in de leefomgeving waar we de komende jaren voor staan moet opgelost. Maar naast vlot en betaalbaar moet het toch ook van goede kwaliteit zijn en lang houdbaar. Uw Gemeentelijke Adviescommissie Omgevingskwaliteit Heiloo speelt hierbij graag een constructieve en ondersteunende rol.

Ontwikkelingen bij MOOI Noord-Holland
MOOI Noord-Holland, de stichting die de commissie faciliteert, heeft haar verbinding met de gemeenten in Noord-Holland  versterkt door statutenwijziging, waardoor aangesloten gemeenten nu extra toezicht hebben op strategische besluiten. Op 28 juni werd voor het eerst een vergadering van aangesloten gemeenten georganiseerd, waar ook uw portefeuillehouder bij uitgenodigd was. Deze nauwere betrokkenheid doet geen afbreuk aan het uitgangspunt dat de door de gemeenteraad benoemde commissieleden onafhankelijk kunnen blijven adviseren.

Met de komst van de Omgevingswet is er een nieuwe overlegstructuur gekomen voor nieuwe initiatieven: de Omgevingstafel. In Heiloo wordt dit al enige jaren met succes gebruikt. Deze ontwikkeling is zo’n plan dat eerst enkele keren in de Omgevingstafel is besproken om de randvoorwaarden integraal te bepalen.

Het gebouw is een vier verdiepingen hoog gebouwencomplex met sociale huurwoningen. Het staat in een reeks drie verdiepingshoge urban villa’s. In een Omgevingstafel zit ook altijd een gemandateerde namens de commissie die in dit geval aangegeven heeft dat een dergelijk groot volume en hoogte voorstelbaar zijn indien de geleding de hoogte verzacht.

Toen het uitgewerkte plan aan de voltallige commissie werd voorgelegd was deze in eerste instantie zeer kritisch: het schematische beeld van de Omgevingstafel was te letterlijk vertaald in de architectuur. Het gebouw oogde zwaar en was op de hoek en de kop te gesloten. Daarbij was er te weinig verschil tussen de gevels en de schaal aan de Westerweg en de Zeeweg.

Met een aantal constructieve overleggen met de opdrachtgever en de architect is er schaal en geleding aangebracht in het ontwerp die passen bij de schaalsprong op deze hoek.

Herontwikkeling Westerweg Zeeweg impressie, Breddels architecten

De bestaande sporthal is te klein geworden en moest vergroot worden. In eerste instantie adviseerde de commissie om geen nieuw volume te plaatsen maar de hal uit te breiden om te voorkomen dat er een ander gebouw naast de bestaande hal met het kenmerkend dak zou komen dat ermee concurreert. Er is toch gekozen voor een nieuw gebouw ernaast dat als het ware los staat van de bestaande hal met een aansluiting door middel van een laag bouwdeel voor de bijfuncties.

De uitbreiding ligt aan de kant van het parkeerterrein vanwege eerdere bezwaren vanuit de omgeving om de uitbreiding niet ten koste te laten gaan van het groen aan de andere kant. De nieuwe zaal staat daarmee voor de bestaande en is daarom lager gemaakt. De nieuwe zaal is platgedekt met een tweedeling in de gevels. Aan de kant van het parkeerterrein is een groot raam in de plint om het gesloten gebouw enigszins te openen.

De commissie zag de uitbreiding ook als een goede kans om het oude parkeerterrein als stenige vlakte te herwaarderen en te vergroenen niet alleen voor het beeld, maar vooral ten gunste van waterberging, verkoeling en biodiverisiteit. Hiervoor is een integraal plan gemaakt.

Vennewater, situatie, Slangen+Koenis architecten

De commissie was verheugd dat de leegstaande voormalige timmerwerkplaats herontwikkeld wordt en weer in gebruik wordt genomen. Het gemeentelijke monument wordt gerestaureerd, gewijzigd en uitgebreid en wordt een woning. Het is nu een schuurvormig, klein houten gebouwtje direct aan de weg.

De commissie had wel de nodige kanttekeningen en aandachtspunten met name over de manier waarop nieuw en oud samengaan en hoe de monumentale waarden op een respectvolle manier behouden blijven. Dit is in een constructief overleg met de architect besproken, zodat deze daar goed verder mee kon. De commissie is in afwachting van een aangepast ontwerp.

In een mail aan de plantoelichter erfgoed liet de architect naderhand weten zeer blij te zijn met het overleg met de commissie, omdat het gesprek constructief was en het plan heeft verbeterd.

Bestaande situatie, COLLO architecten

1e ontwerp, COLLO architecten

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2024 zijn bijna alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Voor het verplaatsen van het glas in lood in combinatie met het plaatsen van een voorzetraam aan de buitenzijde bij de Witte Kerk, heeft B&W bij uitzondering besloten het advies van de commissie niet over te nemen, vanwege de maatschappelijke impact ervan. Het plan was al uitgevoerd en een weigering van de vergunningsaanvraag zou te grote gevolgen hebben voor het voortbestaan van de Stichting Monument Witte Kerk. De stichting zou dan gedwongen zijn om de werkzaamheden ongedaan te maken of om subsidiegelden terug te geven. B&W was van mening dat de maatschappelijke impact groot zou zijn, omdat de Witte Kerk één van de meest iconische rijksmonumenten in Heiloo is.

Adviezen ruimtelijke plannen, kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling
In 2024 is de commissie betrokken geweest bij verschillende omgevingstafels, zoals de herontwikkeling voor woningbouw van de hoek Zeeweg-Westerweg. Een commissielid is dan als gemandateerde aanwezig. De ervaringen zijn positief en bij de aansluitende behandeling bij een vergunningsaanvraag in de commissie kan de advisering effectief en efficiënt worden afgerond voor de uitwerking van het plan. Op deze wijze is een goede estafette-

Ondersteunende activiteiten
De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor Heiloo hebben wij in 2024 geen ondersteunende activiteiten uitgevoerd.

Duinzicht Vogelvlucht, studiodwp

Westerweg, seniorenwoningen, Studio dwp

Dit deel van de oude en lange Westerweg lag lang in het buitengebied en was een mooie plek voor recreatiewoningen en -parken. Inmiddels ligt het aan de rand van Heiloo en is het onderdeel van een verdere uitbreiding van het dorp. Het plan voor grondgebonden seniorenwoningen is onderdeel van een gebiedsontwikkeling van het voormalige recreatiepark met vrijstaande woningen, appartementenblok en twee-onder-een-kapwoningen.

Het is een sympathiek en eenvoudig plan dat samenhangend en zorgvuldig is ontworpen rond een binnentuin: het is bijna een ouderwets hofje. Belangrijk daarbij is de kwaliteit van de gemeenschappelijke binnenhof. De commissie heeft daar vooral op geadviseerd: de manier waarop de houten bergingen onderdeel van het geheel zijn en het pad erlangs dat deels buiten het zicht lag en daarom sociaal kwetsbaar.

Om hieraan tegemoet te komen zijn de houten bergingen anders gepositioneerd en zijn de erfafscheidingen aan de achterzijde van de woningen aan de binnenhof vervallen voor een betere eenheid tussen privé en gemeenschappelijke tuin.

Duinzicht impressie, studiodwp

In het jaarverslag 2022 stond een plan voor een bijzonder woning aan de Kerkelaan. Inmiddels is de woning gebouwd. De commissie is verheugd dat de getekende kwaliteit ook gerealiseerd is.

Uiteraard moet het groen nog gaan groeien zoals langs de verticale lamellen in de voorgevel.

Uit het advies van 2022: “De commissie (…) mist nog een verfijningsslag naar de openbare weg toe. Misschien kan er iets met de kleur gedaan worden om het te laten voegen in de omgeving. En misschien kan er nog een nuance in de houten gevelbekleding komen met een ander afwijkend, duurzaam materiaal.” Dat laatste is gebeurd: het dak van lei is uiteindelijk van bamboe geworden dat er donkerder uitziet dan het hout en zo ook een gelaagdheid geeft.

Huis van hout en bamboe, Marcel van der Burg

Huis van hout en bamboe bouw, Marcel van der Burg

Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 29 september 2025 vond het jaarlijkse evaluatiegesprek met wethouder Vennik plaats over het jaar 2024. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn:

• Er is behoefte aan aanvullende beleid over de impact van duurzame ontwikkelingen op de ruimtelijke kwaliteit. MOOI Noord-Holland zal voorbeelden geven hoe andere gemeenten hiermee omgaan.
• Er zal afstemming met de commissie zijn over relevante programma’s zoals over erfgoed en landschap, die in het kader van de omgevingsvisie worden opgesteld.

Overige aanbevelingen door de commissie
De Gemeentelijke Adviescommissie Omgevingskwaliteit Heiloo doet – vanuit haar ervaringen en inzichten – nog de volgende aanbevelingen:

• De afgelopen twee jaar heeft de inbreng van het Kwaliteitsteam Zandzoom (KTZ) zich beperkt tot een paar kleine ontwikkelingen. Omdat de procedure voor het bestemmingsplan voor Zandzoom en de aansluiting op de A-9 nog een aantal jaren gaat duren heeft het KTZ in een schrijven aan het bestuur zichzelf vooralsnog opgeheven. De verwachting is dat bij een nieuwe opstart ook de reeds goedgekeurde grote ontwikkelingen opnieuw zullen worden voorgelegd. Het leek het KTZ daarom logisch het stokje dan over te dragen aan een nieuw Kwaliteitsteam. En een heroverweging van de kwaliteitskaders en ambitie is dan ook nodig.
• In het algemeen, maar zeker bij herbestemming van monumenten, is een vroegtijdig overleg met de commissie nodig, om de mogelijkheden en onmogelijkheden al in de fase van het schetsontwerp in beeld te krijgen. De procedures bij monumenten zijn vaak al lang en niet zelden volgt herbestemming na een periode van leegstand, waarbij de bouwtechnische kwaliteit van het gebouw verslechterd is en het voortbestaan van het monument kan bedreigen. Een soepele proces zonder onnodige vertraging is dan belangrijk, waarbij een goed begin met integrale uitgangspunten een goede bijdrage kan geven.
• Met de intrede van De Omgevingswet werken gemeenten aan nieuw instrumentarium op het gebied van een goede omgevingskwaliteit. Uw commissieleden hebben al ervaring met het ontwikkelen van nieuwe, minder gedetailleerde en op maatschappelijke doelen gebaseerde kaders. Graag stellen we deze knowhow ter beschikking.
• Verduurzaming en het klimaat zijn actuele thema’s die steeds zichtbaarder en ingrijpender aanwezig zijn. De groeiende vraag naar zonnepanelen, warmtepompen en windmolens heeft impact op de bebouwde omgeving, maar ook veranderingen in gebruik van materialen (duurzaam geproduceerd en hernieuwbaar) en maatregelen voor de biodiversiteit brengen steeds nadrukkelijker veranderingen met zich mee. De invoering van de Omgevingswet is voor veel gemeenten een logisch moment om de nota’s te vernieuwen. De meesten kiezen ervoor om de gelegenheid aan te grijpen als een kans om hier ook beleid op het gebied van duurzaamheid in op te nemen. In Heiloo is voor dergelijke ingrepen op dit moment nog onvoldoende criteria opgenomen. De commissie adviseert om actief aan de slag te gaan en na te denken over de gevolgen en inpasbaarheid van deze veranderingen bij het opstellen van bijvoorbeeld beeldkwaliteitsplannen en nota’s. Uiteraard is de commissie bereid om mee te denken over het thema en te ondersteunen waar mogelijk.
• Mochten er vragen zijn over de Omgevingswet, de rol van de commissie of bent u benieuwd naar onze werkzaamheden? U bent welkom om aan te sluiten bij onze vergaderingen, of wij komen graag bij u langs.
• Als u hulp nodig heeft op het vlak van beleid over erfgoed, dan kunt u contact opnemen met het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Hier proberen we waar het kan binnen bepaalde grenzen ondersteuning te bieden. Laat vooral weten wanneer hulp gewenst is.

Tot slot
Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Gemeentelijke Adviescommissie Omgevingskwaliteit Heiloo de hand van de geldende beleidskaders adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.

De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2024 (digitaal) bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.