De Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heemstede werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

 

Adviseren en inspireren

De invoering van de Omgevingswet is aanstaande, en of deze nu op 1 juli 2022 wordt ingevoerd of niet, de voorbereidingen in uw en andere gemeenten zijn in volle gang. Of het nu gaat om de inrichting van de omgevingsvisie of om de geleidelijke voorbereidingen op de ombouw naar het omgevingsplan; duidelijk is dat dit voor de gemeente een flinke kluif is, zelfs als de gemeente besluit de meeste zaken beleidsneutraal over te zetten naar het tijdelijke omgevingsplan.

Het goede nieuws is dat de beoogde cultuurverandering, die voor de invoering van het nieuwe stelsel nodig zou zijn, langzaam maar zeker op gang komt. Dit heeft met name betrekking op een meer faciliterende inzet van de lokale overheid, die met een ‘ja mits’-houding zo constructief mogelijk aan de totstandkoming van plannen gaat werken. Adviseren en inspireren aan de voorkant komt in de plaats van louter toetsen achteraf.

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de gemeente, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de  gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen.

 

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Arie Keppler Prijs 2022

In het komende jaar vragen we ook uw aandacht voor de Arie Keppler Prijs 2022, dé Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit. Hopelijk mogen we ook uit uw gemeente inzendingen voor deze editie ontvangen.

In januari wordt een nieuwbouwwoning op de monumentale buitenplaats Berkenrode voorgelegd. De nieuwe woning, ‘het Boomgaardhuis’, vervangt een jaren zestig bungalow en komt nabij de boomgaard en moestuin te liggen, die van tuin-historisch belang zijn. Het Boomgaardhuis bestaat uit één bouwlaag met kap en wordt aan de voorzijde voorzien van een mansardekap, geïnspireerd op een boerderijwoning elders op het landgoed. In de lengte van de woning transformeert de kap. Duurzaamheid is een belangrijk thema; de woning zal energieneutraal worden opgeleverd.

De commissie is enthousiast, met name over de kap en de ruimtelijkheid van de woning. Ook de eigentijdse ontwikkeling naar de achterzijde kan op haar waardering rekenen. Het advies is dan ook om dit door te trekken naar de achterzijde van de woning.. Om beter te kunnen begrijpen hoe het gebouw zich in het landschap zal gaan verhouden vraagt de commissie om beelden van de directe omgeving. Omdat het ontwerp in vroeg stadium ter preadvies is voorgelegd is er ruimte voor discussie tussen de ontwerpers en de commissie.

Gedurende de verschillende behandelingen worden gewijzigde ontwerpen getoond waarna de commissie adviseert akkoord te gaan. Gezien er gebouwd wordt in de nabijheid van een rijksmonument vraagt de commissie uiterste zorgvuldigheid bij de realisatie.

 

In maart wordt het voorstel gedaan voor het wijzigen van een agrarisch bedrijf naar een herenboerderij, het realiseren van een boomgaard, het plaatsen van een tunnelkas en een mobiel bouwwerk dat dient als nacht-/schuilhok voor kippen. De reeds aanwezige koeienstal en mestsilo blijven behouden.

De commissie ziet het voorstel als een sympathiek plan en is enthousiast over de zorgvuldige bestemming van het terrein. De aandachtspunten die zij meegeeft hebben betrekking op de hoeveelheid fietsparkeerplaatsen, de zichtlijnen over het terrein en het bestaande bomenbestand. Ook is de vraag hoe het terrein zich gaat verhouden tot het naastgelegen recreatiegebied.

In het definitieve ontwerp is de locatie van de boomgaard in overleg met de gemeente bepaald. Deze zal aansluiten op de bestaande bosrand en windsingel om het doorzicht zoveel mogelijk te handhaven. De bestaande fietspaden langs de windsingels blijven behouden voor passanten. Voor de stalling van fietsen wordt een terrein afgebakend. Er worden duurzame, hoogwaardige, en natuurlijke materialen toegepast. Op deze manier wordt het concept op een zorgvuldige manier in het landschap ingepast.

“De Stichting Herenboeren is begonnen met de transformatie van enkele hectaren weiland naar een bio-diverse boerderij. De gemeente en de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit zijn positief over dit sympathieke, toekomstgerichte initiatief.”

B. ter Haak, stedenbouwkundige van gemeente Heemstede

 

 

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2021 zijn vrijwel alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. (Over het exacte aantal is geen informatie bekend).

Adviezen ruimtelijke plannen, kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling

In 2021 is de commissie betrokken geweest bij diverse ruimtelijke initiatieven, zoals de ontwikkeling van woonwijk de Glip, een traject dat al geruime tijd loopt, en is zij gevraagd om advies aangaande verlichting en reclame in de openbare ruimte.

Hieronder ziet u de commissie in actie op diverse locaties in Heemstede en tijdens een digitale vergadering. Beeld: MOOI Noord-Holland.

 

 

 

Samenvatting gesprek:

De commissie heeft kennis gemaakt met de nieuwe wethouder Eveline Stam.

Er wordt gesproken over de rol van de ‘welstand’commissie nu en in de toekomst. De bewustwording van ruimtelijke kwaliteit neemt toe in Heemstede. Ruimtelijke kwaliteit is een manier waarop gemeenten zich kunnen onderscheiden. De omgevingswet streeft naar meer omgevingskwaliteit. In het kader van de omgevingswet worden gemeenten geprikkeld om anders te kiezen en integraal te werken.

Identiteit is een belangrijk begrip voor de gemeente. In toekomstig (ruimtelijk) beleid vraagt zij aandacht voor wie je bent en wat je wilt zijn. Bij nieuw beleid is het belangrijk om goed in kaart te brengen wat de identiteit van de gemeente is, als basis voor de toekomst.  Een gebiedsbiografie kan een goede start bieden voor beleid. De welstandsnota van de gemeente Heemstede komt uit 2016, het kan waardevol zijn na te denken over een nieuwe nota omgevingskwaliteit, een meer integraal beleidsdocument.

De commissie praat graag nog eens verder over ruimtelijke kwaliteit in de gemeente Heemstede met de wethouder.

 

 

Overige aanbevelingen door de commissie

De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Heemstede doet – vanuit haar ervaringen en inzichten – nog de volgende aanbevelingen:

• De commissie heeft opgemerkt dat na de realisatie van een totaalontwerp de bestemmingsplannen vaak nog uitgaan van de oude situatie, vóór uitvoering van het plan. Wanneer er na de realisatie wijzigingen worden aangevraagd zorgt dit soms voor vreemde situaties en bouwmogelijkheden die niet wenselijk zijn. De commissie dringt daarom aan op het verscherpen/herijken van het bestemmingsplan bij realisatie van totaalontwerpen.
• Gezien de ontwikkelingen en noodzaak voor verduurzaming en de interesse van de inwoners van Heemstede in het verduurzamen van hun woonomgeving doet de commissie de aanbeveling om aanvullend op de welstandnota criteria op te stellen voor verduurzamingsmaatregelen en installaties.
• Heemstede bevat een groot aantal kenmerkende en waardevolle panden. De commissie adviseert de gemeente actief gemeentelijke monumenten aan te wijzen om de waarborging van deze panden te verzekeren.
• In het nieuwe gemeentelijke instrumentarium en met name in de omgevingsvisie en het omgevingsplan worden nieuwe kaders, doelen en regels ontwikkeld. Uw commissieleden – onze adviseurs – worden graag betrokken bij de ontwikkeling van deze kaders. We hebben inmiddels ruime ervaring opgedaan bij het ontwikkelen van nieuwe minder gedetailleerde en op maatschappelijke doelen en rendement gebaseerde kaders. Deze knowhow stellen we graag ter beschikking.
• Vóór de invoeringsdatum van de Omgevingswet zal de gemeenteraad een gemeentelijke adviescommissie moeten instellen. Deze gemeentelijke adviescommissie zal de opvolger worden van de bestaande adviescommissies voor welstand en monumenten. Wij kunnen ons voorstellen dat deze commissie voorlopig min of meer dezelfde taakomschrijving meekrijgt als de voorgaande commissie, ook omdat veel van het huidige beleid ook min of meer beleidsneutraal wordt overgezet. Toch raden wij u aan de inzet op een vroegtijdige en brede advisering verder door te zetten.
• Bovendien zien wij dat er belangrijke aspecten kunnen meeliften bij de advisering. Een belangrijke factor voor ruimtelijke kwaliteit is de toekomstwaarde. Het belang hiervan zal de komende jaren uiting krijgen in een grotere aandacht voor duurzaamheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie, natuur inclusief bouwen, respect voor landschap, water en bodem, en op het sociale vlak toename van de aandacht voor participatie en kansengelijkheid. Het zijn onderwerpen die onze adviseurs zich als specialisten eigen maken om als vanzelfsprekend bij de advisering te betrekken.
• Er speelt op dit moment veel als het gaat om de verankering van erfgoed in het toekomstige omgevingsbeleid en dit vergt veel van de erfgoedspecialisten bij gemeenten. Onze ervaring is dat er op veel plekken tekort aan capaciteit is. Bovendien is menskracht moeilijk te vinden. Met het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland proberen we waar het kan binnen bepaalde grenzen ondersteuning te bieden. Laat vooral weten wanneer hulp gewenst is.

 

 

Tot slot

Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Heemstede aan de hand van de geldende beleidskaders adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.

De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2022 (digitaal) bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.