De Welstands- en Monumentencommissie Diemen werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

Adviseren en inspireren

De invoering van de Omgevingswet is aanstaande, en of deze nu op 1 juli 2022 wordt ingevoerd of niet, de voorbereidingen in uw en andere gemeenten zijn in volle gang. Of het nu gaat om de inrichting van de omgevingsvisie of om de geleidelijke voorbereidingen op de ombouw naar het omgevingsplan; duidelijk is dat dit voor de gemeente een flinke kluif is, zelfs als de gemeente besluit de meeste zaken beleidsneutraal over te zetten naar het tijdelijke omgevingsplan.

Het goede nieuws is dat de beoogde cultuurverandering, die voor de invoering van het nieuwe stelsel nodig zou zijn, langzaam maar zeker op gang komt. Dit heeft met name betrekking op een meer faciliterende inzet van de lokale overheid, die met een ‘ja mits’-houding zo constructief mogelijk aan de totstandkoming van plannen gaat werken. Adviseren en inspireren aan de voorkant komt in de plaats van louter toetsen achteraf.

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de gemeente, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de  gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen.

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Arie Keppler Prijs 2022

In het komende jaar vragen we ook uw aandacht voor de Arie Keppler Prijs 2022, dé Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit. Hopelijk mogen we ook uit uw gemeente inzendingen voor deze editie ontvangen.

De sporthal aan de Prins Bernhardlaan wordt vernieuwd en uitgebreid met een tweede hal. Het nieuwe complex bestaat zo uit twee grote in een hoek geplaatste hallen. In een lager tussenlid, dat de twee hallen verbindt, zijn de twee entrees en de ondersteunende functies te vinden. Opvallend is het gevelontwerp van grijze baksteen gecombineerd met houten delen en aluminium sandwichpanelen. Het plan voorziet in een aantal bijzondere details, zoals grote glazen vlakken en een met groen begroeide wand.

De sporthal is een belangrijk gebouw, allereerst vanwege de publieke functie, maar ook vanwege de plek, als het ware een entree van Diemen. Daarom is de commissie enthousiast over de uitgesproken en tegelijk zorgvuldige wijze waarop het plan gestalte krijgt. Mooi is de duidelijk herkenbare entreepartij, het karakteristieke ontwerp van de gevel en de inpassing van nieuw en oud. Wel heeft ze erop gewezen dat de aansluiting met de omliggende ruimte, de aanhechting op de omgeving en het ontwerp van de buitenruimte nog onvoldoende was uitgewerkt. Ook zaken als hekwerken, erfafscheidingen, parkeerplaatsen en fietsenstallingen kunnen, wanneer ze niet in relatie tot de architectuur zijn ontworpen, het beeld alsnog verstoren.

Deze zaken zijn door de aanvragers op een zorgvuldige manier opgepakt en uitgewerkt en de commissie is ervan overtuigd dat het plan een grote kwaliteitsverbetering zal zijn op deze belangrijke plek en ziet uit naar het resultaat.

Sporthal Diemen. Beeld: Wind Design & Build

Sporthal Diemen. Beeld: Wind Design & Build

Diemermere 25, uitbreiding. Beeld: Quist Wintermans Architecten

Diemermere 25, uitbreiding. Beeld: Quist Wintermans Architecten

Was het de coronacrisis? Het jaar 2021 leek in Diemen wel het jaar van de dakkapellen. Dit is een interessantere opgave dan het lijkt, en vaak onverwacht lastig. De wens voor het maken van een dakkapel begrijpt de commissie goed: het is een tamelijk eenvoudige manier om de gebruiksruimte in huis iets te vergroten. Maar, onder grenzen aan wat kan worden gerealiseerd zal een straat op termijn een rommelig beeld vertonen. Beleid is er niet voor niets. Typerend voor Diemen, waarin grote delen van de woningvoorraad stammen uit de jaren 1960-1980, zijn de seriematige bebouwing en open verkaveling. Daardoor zijn de woningen niet alleen allemaal onderdeel van een eenheid (waardoor aanpassingen snel opvallen en rommelig ogen), de achterzijdes van de woningen zijn (door de open verkaveling) zeer goed zichtbaar.

Extra lastig wordt het wanneer binnen een straat al meerdere verschillende dakkapellen zijn gerealiseerd. De samenhang is dan al verdwenen. Dit komt veel voor in Diemen Zuid. In zo’n situatie adviseert de commissie meestal het ontwerp te laten aansluiten op dat van de buurpanden. Een heel andere situatie is de Sniep. In deze jonge wijk die met veel zorg is ontworpen, is het advies de trendsetter te volgen. Deze is (destijds op aandringen van de commissie) vaak meegeleverd door de architect die verantwoordelijk is voor het ontwerp van de wijk.

Dakkapellen aan de Pijlkruid, Anne Frankstraat en Tapijtschelp Beeld: TPS/ ontwerpburo rob guillonard / John Pisano

Dakkapellen aan de Anne Frankstraat, Bottelarij, Maanzaaderf. Beeld: IKE Design, Dura Vermeer/ Asbreuk bouwadvies

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2021 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W.

In 2021 is de commissie betrokken geweest bij verschillende ruimtelijke plannen, zoals de verschillende delen van de nieuwe wijk Holland Park in het zuidwesten van de gemeente. De commissie is hier in twee zogenaamde Kwaliteitsteams betrokken bij de deelgebieden Holland Park West en Zuid. Ook de herontwikkeling van het stationsgebied was in 2021 een bijzondere opgave.

De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Zo hebben wij in de loop van het jaar de gemeente ondersteund bij de voorbereidingen op de Omgevingswet. Er is intensief gesproken over de totstandkoming van de verordening die als basis zal dienen voor de nieuwe Gemeentelijke Adviescommissie.

Holland Park. Beeld: Holland Park/ Sjoerd Soeters, PP HP

Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 24 oktober 2022 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2021.

Tijdens het jaarlijkse evaluatiegesprek werd kennis gemaakt met een nieuwe wethouder Ruimtelijke Ordening en de werking van de gemeentelijke adviescommissie nader toegelicht. Vanuit de commissie en de gemeente wordt beaamd dat opvallende zaken van afgelopen jaar, met name het toenemende aantal behandelingen van kleine bouwwerken zoals dakkapellen, aandacht vragen in zowel het proces als gemeentelijk beleid. De commissie kijkt dan ook uit naar de herziening van de welstandsnota en wordt graag bij het proces betrokken.

De komende periode staat ook in het teken van de komst van de Omgevingswet, de grote woonopgave en de urgentie om te verduurzamen. Hierbinnen blijven beide partijen zich inzetten voor de realisatie van goede omgevingskwaliteit.

 

Diemer Blokken. Beeld: M3H

 

Overige aanbevelingen door de commissie

De Welstands- en Monumentencommissie Diemen doet – vanuit haar ervaringen en inzichten – nog de volgende aanbevelingen:

• De commissie spreekt voor 2022 de hoop uit, dat de overgang naar een werkstructuur binnen de Omgevingswet soepel zal gaan verlopen, en dat dit leidt tot een positieve samenwerking en toekomstperspectief voor de ruimtelijke kwaliteit in Diemen.
• In het nieuwe gemeentelijke instrumentarium en met name in de omgevingsvisie en het omgevingsplan worden nieuwe kaders, doelen en regels ontwikkeld. Uw commissieleden – onze adviseurs – worden graag betrokken bij de ontwikkeling van deze kaders. We hebben inmiddels ruime ervaring opgedaan bij het ontwikkelen van nieuwe minder gedetailleerde en op maatschappelijke doelen en rendement gebaseerde kaders. Deze knowhow stellen we graag ter beschikking.
• Vóór de invoeringsdatum van de Omgevingswet zal de gemeenteraad een gemeentelijke adviescommissie moeten instellen. Deze gemeentelijke adviescommissie zal de opvolger worden van de bestaande adviescommissies voor welstand en monumenten. Wij kunnen ons voorstellen dat deze commissie voorlopig min of meer dezelfde taakomschrijving meekrijgt als de voorgaande commissie, ook omdat veel van het huidige beleid ook min of meer beleidsneutraal wordt overgezet. Toch raden wij u aan de inzet op een vroegtijdige en brede advisering verder door te zetten.
• Bovendien zien wij dat er belangrijke aspecten kunnen meeliften bij de advisering. Een belangrijke factor voor ruimtelijke kwaliteit is de toekomstwaarde. Het belang hiervan zal de komende jaren uiting krijgen in een grotere aandacht voor duurzaamheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie, natuur inclusief bouwen, respect voor landschap, water en bodem, en op het sociale vlak toename van de aandacht voor participatie en kansengelijkheid. Het zijn onderwerpen die onze adviseurs zich als specialisten eigen maken om als vanzelfsprekend bij de advisering te betrekken.
• Er speelt op dit moment veel als het gaat om de verankering van erfgoed in het toekomstige omgevingsbeleid en dit vergt veel van de erfgoedspecialisten bij gemeenten. Onze ervaring is dat er op veel plekken tekort aan capaciteit is. Bovendien is menskracht moeilijk te vinden. Met het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland proberen we waar het kan binnen bepaalde grenzen ondersteuning te bieden. Laat vooral weten wanneer hulp gewenst is.

Kruidenhof. Bureau Broeders BV

Tot slot

Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstands- en Monumentencommissie Diemen aan de hand van de geldende beleidskaders adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.

De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2022 (digitaal) bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.