De Welstandscommissie Beemster werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

Adviseren en inspireren

De invoering van de Omgevingswet is aanstaande, en of deze nu op 1 januari 2023 wordt ingevoerd of niet, de voorbereidingen in uw en andere gemeenten zijn in volle gang. Of het nu gaat om de inrichting van de omgevingsvisie of om de geleidelijke voorbereidingen op de ombouw naar het omgevingsplan; duidelijk is dat dit voor de gemeente een flinke kluif is, zelfs als de gemeente besluit de meeste zaken beleidsneutraal over te zetten naar het tijdelijke omgevingsplan.

Het goede nieuws is dat de beoogde cultuurverandering, die voor de invoering van het nieuwe stelsel nodig zou zijn, langzaam maar zeker op gang komt. Dit heeft met name betrekking op een meer faciliterende inzet van de lokale overheid, die met een ‘ja mits’-houding zo constructief mogelijk aan de totstandkoming van plannen gaat werken. Adviseren en inspireren aan de voorkant komt in de plaats van louter toetsen achteraf.

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de samengevoegde gemeenten Beemster en Purmerend, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen.

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Arie Keppler Prijs 2022

In het komende jaar vragen we ook uw aandacht voor de Arie Keppler Prijs 2022, dé Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit. Hopelijk mogen we ook uit uw gemeente inzendingen voor deze editie ontvangen.

De nieuwe woonwijk De Keyser, aan de zuidoostzijde van de Middenbeemster, wordt met deelplan 9 aan de oostrand beëindigd. Een aantal van de kavels in dit deelplan betreffen vrije kavels. Het overgrote deel – negenentwintig woningen – wordt gerealiseerd naar ontwerp van Heren 5 Architecten. Voor de woningen vormt het beeldkwaliteitsplan het uitgangspunt, met accenten op kruispunten van hoofd- en sublijnen en op kruispunten van hoofdlijnen. In het plan van Heren 5 worden de gevelopeningen abstract vormgegeven op basis van de gulden snede, geïnspireerd op de inrichting van het landschap van de Beemster. Met periscopen – abstract vormgegeven dakkapellen met grote raamopeningen – worden accenten gelegd op bovengenoemde punten.

De hoofdopzet met de hedendaagse vertaling van de geschiedenis van het gebied en de omgeving van de Beemster kan rekenen op de waardering van de commissie. Tijdens de advisering is er met name aandacht voor de periscopen. Op advies van de commissie worden deze subtieler vormgegeven door de kleur van de omlijsting aan te passen en de hoogte iets te verminderen. Op advies van de commissie worden ook opties, zoals dakkapellen, dakramen en erkers meegenomen in het ontwerp. Daarmee wordt het concept met oog op latere individuele aanvragen door bewoners geborgd.

Impressie, Heren 5 Architecten

Kavel 931, één van de vrije kavels in deelplan 9 van De Keyser, bevindt zich aan de aan de buitenrand van het plangebied. Vanwege de situering van de kavel langs een kruising van een hoofd- en een sublijn wordt er in het vastgestelde beeldkwaliteitsplan om een subtiel accent gevraagd. In het ontwerp wordt hier invulling aan gegeven door middel van dakopbouwen, verbijzonderingen in het metselwerk en een uitsparing op de hoek van het kloeke volume. Aan de linkerzijde van de woning komt een schuur met daarvoor een carport. Aan de achterzijde een tuinkamer en een terras met overkapping.

Naar aanleiding van het advies van de commissie om keuzes te maken in de hoeveelheid middelen dat in het ontwerp wordt ingezet, worden de dakopbouwen op dezelfde hoogte en in eenzelfde vormgeving uitgevoerd. Ook de gevelopeningen worden meer eenduidig vormgegeven. Daarnaast komen de banden in de gevel te vervallen, waardoor het ingezette concept van een kloek volume in metselwerk wordt versterkt.

Het uiteindelijke ontwerp, met een hoog ambitieniveau, is passend in het kavelpaspoort, waarin gevraagd wordt om hedendaagse architectuur en moderne toepassing en detaillering van materialen.

Impressie eerste plan, Architectenbureau Ruben Wennekers

Impressie gewijzigd plan, Architectenbureau Ruben Wennekers

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2021 zijn vrijwel alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W.

Het college is contrair gegaan op het advies voor de bouw van een melklokaal aan de voorzijde van een bestaande stal. Omdat de bestaande schuur al naar voren op het erf is geplaatst en bijgebouwen conform de Omgevingsnota achter de stolp gesitueerd dienen te worden adviseerde de commissie om niet akkoord te gaan. Omdat er is aangetoond dat er geen mogelijkheden zijn om aan de achterzijde uit te breiden, de situatie historisch gegroeid is en het bouwplan noodzakelijk is voor de bedrijfsvoering, is het advies van de commissie niet overgenomen.

Het effect van de welstand aan de Wormerweg

Op het erf van Wormerweg 34 worden zonnepanelen geplaatst. In eerste instantie worden deze langs de sloot aan de achterzijde van het erf voorgesteld, met aan de oeverzijde betontegels en aan de bovenzijde langs het talud een hekwerk. Deze plaatsing van de zonnepanelen acht de commissie niet wenselijk, omdat het ongewenste verharding van de erfranden met zich meebrengt. Een dergelijke verharding heeft tot gevolg dat de voor het werelderfgoed van de Beemster kenmerkende, beeldbepalende en groen aflopende erfranden aangetast worden. Op advies van de commissie worden de zonnepanelen ongeveer tien meter uit de slootkant geplaatst, zonder verdere verhardingen.

Commissie bij KopWest

Adviezen ruimtelijke plannen, kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling

In 2021 is de commissie betrokken geweest bij diverse ruimtelijke plannen, zoals de kavelpaspoorten voor De Nieuwe Tuinderij Oost en voor deelplan 9 van De Keyser.

In deelplan 4 van De Nieuwe Tuinderij Oost bevinden zich drie vrije kavels aan De Drie Merenweg en twee aan de Muscatstraat. Voor elk kavel is een kavelpaspoort opgesteld. Om de gewenste diversiteit in het straatbeeld te verkrijgen worden op advies van de commissie woningen aangewezen waarvan de gevels wit kunnen zijn. Om aan te kunnen sturen op rijke en representatieve voorgevels worden er concrete middelen genoemd die de plasticiteit kunnen bevorderen, waaronder het situeren van de voordeur of erker aan de representatieve gevel. Ook wordt aandacht besteed aan de keuze van de referentiebeelden.

In deelplan 9 van De Keyser bevinden zich in totaal elf vrije kavels. In de kavelpaspoorten is verschil aangebracht tussen de kavels die aan een binnenrand en aan een buitenrand liggen, door middel van de omgang met rooilijnen. Ook bij deze kavelpaspoorten wordt naar aanleiding van het advies van de commissie aandacht besteed aan de beschrijving van kleuren en representativiteit, door deze expliciet te omschrijven. Voor één van de kavels wordt specifiek aandacht besteed aan de oriëntatie, omdat deze de oost poort tot de Middenbeemster vormt.

Ondersteunende activiteiten

De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor Beemster hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd:

• Voor de gemeenten Beemster en Purmerend, die per 1 januari 2022 fuseren, heeft MOOI Noord-Holland de Omgevingsnota Beemster en de Nota Omgevingskwaliteit Purmerend beleidsneutraal samengevoegd.
• De commissie heeft ondersteuning geboden bij de actualisatie van het bestemmingsplan voor het buitengebied van de Beemster.
• Het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland organiseerde diverse bijeenkomsten waarbij medewerkers van de gemeente Beemster aanwezig waren, waaronder de masterclass Erfgoed in het omgevingsplan en het Erfgoedteam Erfgoed en klimaatadaptatie.

• De context binnen de nieuwe gemeente Purmerend verandert snel. De commissie ziet de snelheid waarmee de gemeente zich ontwikkelt als een uitdaging en is enthousiast over haar advieswerk voor deze dynamische gemeente.
• Met de fusie van de gemeenten Purmerend en Beemster heeft de nieuwe gemeente Purmerend te maken met het werelderfgoed Droogmakerij de Beemster. Voor de commissie zijn er voldoende handvatten in het huidige beleid ten aanzien van de borging van de kwaliteiten van het werelderfgoed. Wel wordt het van belang geacht dat de kernwaarden van de Beemster breed worden gedragen binnen de ambtelijke organisatie.
• In voorbereiding op de inwerkingtreding van de Omgevingswet is de Verordening op de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit Purmerend vastgesteld door de gemeenteraad. Ook de Erfgoedverordening Purmerend 2022 is vastgesteld. Beide verordeningen treden na bekendmaking in werking op het moment dat de Omgevingswet in werking treedt.
• De meer faciliterende ‘ja, mits’-houding is bedoeld als een kans om meer ruimte te bieden aan initiatiefnemers. Het tegelijkertijd borgen van de kwaliteiten ziet zowel de gemeente als de commissie als een uitdaging en vergt maatwerk. Juist daarom is constructief vooroverleg zo belangrijk.
• In het kader van de Omgevingswet vindt er een verschuiving plaats van een toetsing achteraf naar advisering aan de voorkant. De inzet van de commissie kan derhalve naar voren worden gehaald door een vertegenwoordiging aan te laten haken bij Omgevingstafels.