De Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Aalsmeer werkt in opdracht van de gemeente en op basis van de door de gemeente vastgestelde beleidskaders aan het behoud en de totstandkoming van een goed functionerende, aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving. Daarbij wordt respectvol omgegaan met de goede kwaliteiten uit het verleden.

Met het jaarverslag legt de commissie verantwoording af aan de gemeenteraad over de onafhankelijke advisering. We lichten niet alleen de werkwijze en de cijfers toe, maar we proberen vooral ook te beschrijven en illustreren wat het maatschappelijke effect is van onze inspanningen.

Eerder in de planontwikkeling

We hechten eraan te vermelden dat we in vrijwel alle gevallen in staat zijn om in één of meerdere besprekingen te komen tot een positieve advisering. Niet zelden wordt onze inbreng, ook door initiatiefnemers, zeer op prijs gesteld. Uiteraard lukt dit niet altijd.

De commissie waardeert het zeer dat in de afgelopen jaren het gesprek over omgevingskwaliteit en de afstemming met stedenbouw en ruimtelijke ordening in een eerder stadium van de planontwikkeling op gang worden gebracht. De komende periode staan er binnen de gemeente ook wat betreft de begeleiding van initiatieven grote veranderingen op stapel.

Doorkijk Stommeerkade. Beeld: MOOI Noord-Holland

Instellingsbesluit en verordening

Er is de afgelopen periode door de gemeente, samen met MOOI Noord-Holland, intensief gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. U heeft daar in de vorige jaarverslagen al uitgebreid over kunnen lezen. Voor invoeringsdatum van de Omgevingswet moet de gemeenteraad deze commissie bij verordening instellen. Er is in de wet terecht een belangrijke plaats ingeruimd voor de cultuurhistorische aspecten. Daarnaast kiezen vrijwel alle gemeenten ervoor om de commissie een bredere taakomschrijving te geven om een goede omgevingskwaliteit te bereiken (zoals het in de wet is genoemd).

In de vast te stellen verordening, gebaseerd op de modelverordening die door de VNG is uitgebracht, wordt, in lijn met de wensen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Tweede Kamer, ingezet op een bredere, integrale, en meer vroegtijdige advisering. Hoe vroegtijdiger de betrokkenheid van de commissie, hoe constructiever haar advies wordt ervaren. De advisering zal oplossingsgerichter zijn en meer voelen als hulp.

VNG handreiking

In de VNG handreiking is het volgende schema opgenomen waarin wordt geïllustreerd in welke fasen de advisering kan plaatsvinden. Veel van de advisering is de laatste jaren geleidelijk verschoven van het beoordelingsgerichte (toetsende) aan het eind – in de donkerblauwe kolom – naar meer opgave- en ontwerpgerichte advisering – in de lichtblauwe kolommen.

Kennis maken

De nieuwe gemeenteraad zal in 2022 de gemeentelijke adviescommissie instellen. Wellicht een mooie gelegenheid om met de adviseurs in deze commissie kennis te maken. Bijvoorbeeld via een bezoek aan de vergadering of een werkbezoek aan één of meer inspirerende locaties.

Aan de Zijdstraat wordt een nieuw complex gerealiseerd met winkelruimte op de begane grond en op de verdiepingen 11 appartementen met ieder een eigen parkeergelegenheid. De kavel loopt tot aan de Gedempte Sloot. Het is een zorgvuldig ontworpen plan, en met name aan de binnenzijde wordt kwaliteit toegevoegd. Vanwege de langgerekte vorm bestaat er de mogelijkheid om op de eerste verdieping een gemeenschappelijke binnentuin te maken.

Omdat het complex grenst aan zowel de Zijdstraat als de Gedempte Sloot heeft de architect ervoor gekozen om beide zijden de uitstraling van een voorgevel te geven. Beide gevels krijgen een duidelijk eigen gezicht en karakter. De zijde aan de Gedempte Sloot sluit goed aan bij het eigen karakter van deze straat.

De commissie vond echter dat de gevel aan de Zijdstraat zich in het eerste ontwerp moeilijk voegde binnen de karakteristieke dorpsachtige bebouwing van de straat. De Zijdstraat is één van de oudste wegen van Aalsmeer en de historische structuur is hier nog goed afleesbaar. Kenmerkend zijn een fijne parcellering, de pandsgewijze verkaveling en klassieke opbouw van de bebouwing die een historische sfeer uitstralen. De commissie adviseerde daarom om het plan hierop aan te sluiten en de tweede verdieping vorm te geven als een dakvlak met kleinere dakkapellen.

Daarnaast werd aandacht gevraagd voor een inpandige opstelling van de bedrijfs-afvalcontainers, om een rommelige aanblik in de toekomst te voorkomen.

Het plan heeft een mooie ontwikkeling doorgemaakt. De gevels zijn beter met elkaar in verhouding, waardoor het complex zich beter voegt in de omgeving, zonder zich daar volledig aan te passen.

Zijdstraat, het eerste ontwerp. Beeld: NOW.A Design Studio

Zijdstraat, het aangepaste ontwerp. Beeld: NOW.A Design Studio

Zijdstraat, het definitieve ontwerp. Beeld: NOW.A Design Studio

Op een opvallend en prominent kavel aan de kop van Geniedijk wordt een nieuwe villa gerealiseerd. De villa valt niet direct op, omdat deze in de tweede lijn aan het water wordt gebouwd. Dat wil zeggen, dat het schuil gaat achter een (eveneens nieuw) rijtje woningen. Het ontwerp van de villa valt echter wel op vanwege de strakke en moderne vormgeving. Dit kon hier goed doordat de villa’s in het gebied een hoge mate van individualiteit bevatten.

Het plan is opgebouwd uit een serie van blokvormige volumes die bij elkaar gehouden worden door een sterk aanwezige stalen band, die rondom doorloopt en aan voor- en achterzijde overgaat in een ver overstekende luifel. De gevels zijn ingevuld met vlakken glas, verticale houten delen en houten lamellen. Een privé haven biedt plaats aan zes bootjes.

Aanvankelijk vertoonden de gevels nog weinig samenhang en was bijvoorbeeld de zuidzijde blind ontworpen. De gesprekken tussen de commissie en de architect richtten zich hierop. Het openen van de zuidgevel heeft uiteindelijk een helder ontwerp met evenwichtige gevelcomposities opgeleverd, wat bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit van deze bijzondere kavel aan een waterplas.

De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2021 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W.

Het effect van de adviezen kan groot of klein zijn, afhankelijk van de aanvraag. Het afgelopen jaar waren er plannen, waarbij de focus lag op ruimtewinst of financiële haalbaarheid, en de ruimtelijke impact van deze beslissingen naar de achtergrond dreigt te raken. De commissie adviseerde in die gevallen op inpassing in de omgeving, bijvoorbeeld in vormentaal, materiaal, compositie. Dit speelt bij verdichtingsopgaven, zoals langs de Burgemeester Kasteleinweg en bij nieuwe woningen langs de linten, maar ook net zo goed bij een winkelpand aan de Zijdstraat.

De monumenten vormen een aparte categorie. De commissie kijkt nauwkeurig dat monumentale onderdelen op een zorgvuldige manier worden aangepast en uitgebreid. Een goed voorbeeld vormen de villa’s en boerderijen langs de Uiterweg.

Adviezen ruimtelijke plannen, kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling

In 2021 is de commissie betrokken geweest bij een aantal ruimtelijke plannen. Hieronder verstaan we plannen die betrekking hebben op de (her)inrichting van de openbare ruimte, stedenbouwkundige plannen en infrastructurele werken. Voorbeelden zijn de aanleg van nieuwe kades en steigers (Kudelstaart), het plan voor nieuwe woningen langs de Burgemeester Kasteleinweg e.o., nieuwe bedrijfsbebouwing (Parkmeer). In deze gevallen werkt de commissie nauw samen met de stedenbouwkundige, die de eerste kaders schept op basis waarvan de commissie een onafhankelijk advies uitbrengt.

Postweg. Beeld: MOOI Noord-Holland

Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. 

 

Kerk aan de Oosteinderweg. Beeld: MOOI Noord-Holland

 

Overige aanbevelingen door de commissie

De Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Aalsmeer doet – vanuit haar ervaringen en inzichten – nog de volgende aanbevelingen:

• In het nieuwe gemeentelijke instrumentarium en met name in de omgevingsvisie en het omgevingsplan worden nieuwe kaders, doelen en regels ontwikkeld. Uw commissieleden – onze adviseurs – worden graag betrokken bij de ontwikkeling van deze kaders. We hebben inmiddels ruime ervaring opgedan bij het ontwikkelen van nieuwe minder gedetailleerde en op maatschappelijke doelen en rendement gebaseerde kaders. Deze knowhow stellen we graag ter beschikking.
• Vóór de invoeringsdatum van de Omgevingswet zal de gemeenteraad een gemeentelijke adviescommissie moeten instellen. Deze gemeentelijke adviescommissie zal de opvolger worden van de bestaande adviescommissies voor welstand en monumenten. Wij kunnen ons voorstellen dat deze commissie voorlopig min of meer dezelfde taakomschrijving meekrijgt als de voorgaande commissie, ook omdat veel van het huidige beleid ook min of meer beleidsneutraal wordt overgezet. Toch raden wij u aan de inzet op een vroegtijdige en brede advisering verder door te zetten.
• Bovendien zien wij dat er belangrijke aspecten kunnen meeliften bij de advisering. Een belangrijke factor voor ruimtelijke kwaliteit is de toekomstwaarde. Het belang hiervan zal de komende jaren uiting krijgen in een grotere aandacht voor duurzaamheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie, natuur inclusief bouwen, respect voor landschap, water en bodem, en op het sociale vlak toename van de aandacht voor participatie en kansengelijkheid. Het zijn onderwerpen die onze adviseurs zich als specialisten eigen maken om als vanzelfsprekend bij de advisering te betrekken.
• Er speelt op dit moment veel als het gaat om de verankering van erfgoed in het toekomstige omgevingsbeleid en dit vergt veel van de erfgoedspecialisten bij gemeenten. Onze ervaring is dat er op veel plekken tekort aan capaciteit is. Bovendien is menskracht moeilijk te vinden. Met het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland proberen we waar het kan binnen bepaalde grenzen ondersteuning te bieden. Laat vooral weten wanneer hulp gewenst is.

Nieuwbouw langs de Verlengde Lijnbaan. Beeld: MOOI Noord-Holland

Tot slot

Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Aalsmeer aan de hand van de geldende beleidskaders adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.

De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2022 (digitaal) bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.